'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

18
Aan een professionele voorbereiding komen wethouders niet toe,
mede omdat zij ‘ineens op het pluche’ belanden en vervolgens worden
meegezogen door ‘de waan van de dag’.
Als verbetermogelijkheden op microniveau ter sprake komen, gaat het al
gauw over een betere professionalisering van het wethoudersambt.
De ex-wethouders die wij spraken zijn wat dubbel over het nut van meer en
betere opleiding, training, intervisie en coaching. Sommigen zijn zelfs
negatief (Geen tijd’, ‘Het is toch ‘learning by doing’), anderen daarentegen
zijn nadrukkelijk positief en hebben uitgesproken ideeën over het wat en
hoe daarvan: bijvoorbeeld debattraining en leren omgaan met agendabeheer.
Veel ex-wethouders brengen naar voren dat zij het prettig zouden
hebben gevonden als zij tijdens hun politieke moeilijkheden een beroep
hadden kunnen doen op een politiek ervaren coach of sparring-partner.
Al met al overheerst de opvatting dat er, ondanks de problematische factor
tijd, een evidente behoefte aan en noodzaak tot reflectie en ontwikkeling
bestaat en dat daartoe een toereikend aanbod van opleidingen, trainingen
en / of andere faciliteiten voor wethouders beschikbaar dient te zijn. Maar
garanties dat wethouders niet of minder vallen zijn hieraan niet te
ontlenen.
Bevindingen op mesoniveau
Het onvrijwillig vertrek van een wethouder betreft zelden uitsluitend een
inhoudelijke kritiek vanuit de gemeenteraad op een bepaald beleidsvoorstel.
Doorgaans is er meer aan de hand en is er een link tussen ‘inhoud
en persoon’, die zich ook uit in de relatie met het college en / of de raad.
Dan is er niet slechts een politiek conflict, maar heeft het conflict ook een
persoonlijke kant. Het ging in de onderzochte cases in nogal wat gevallen
over een ‘afrekenen’ tussen personen: het vereffenen van een openstaande
rekening in de relationele sfeer. De aanleiding is soms iets kwetsends dat
in een - soms veel - eerder stadium is gebeurd: een nederlaag die niet goed
verwerkt is en als smeulend vuur nog kon oplaaien, een verbale uiting die
als belediging is opgevat, een grote ergernis, het gevoel eerder ‘gepasseerd’
of ‘belazerd’ te zijn. Soms ook is men ‘gewoon uitgekeken’ op de
wethouder.
Het onderzoek laat zien dat een politiek conflict niet altijd is wat het lijkt te
zijn. De oorzaak van de val zoals die in de media naar voren komt is zelden
de eerste of echte oorzaak. De ‘officiële’ kwestie is veelal slechts een ‘stok
om mee te slaan’. Het inhoudelijke gelijk blijkt er nauwelijks toe te doen.
Het zwaarst weegt volgens meerdere respondenten de ‘gunfactor’: een
wethouder wordt zijn of haar post niet langer toevertrouwd (lees: gegund).
Dit heeft bijna altijd te maken met een voorgeschiedenis. Het conflict