'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

overschatting van hun positie. 74 Als de kwestie dan eenmaal speelt, gaat de
wethouder zich meestal rechtvaardigen zonder de angel eruit te halen,
omdat hij / zij in een tunnel zit.
Er is voor een aantal vallende wethouders in onze cases vaak wel tijd
geweest om de kwestie een draai ten gunste van overleven te geven, maar
die hebben ze nogal eens door onhandig debatteren verknoeid.
Bijvoorbeeld door niet het boetekleed aan te trekken - wat de rust had
doen weerkeren en de motie van wantrouwen had voorkomen - maar links
en rechts iedereen een veeg uit de pan te geven. Een belangrijke
eigenschap van een overlever is volgens betrokkenen het vermogen om
door het stof te gaan. Gebrek daaraan kostte enkele wethouders in de
onderzochte cases de kop. De meesten houden vast aan hun subjectieve
gelijk en proberen recht te praten wat krom is, aldus enkele respondenten.
Of een wethouder verknoeit de zaak door nerveus over te komen. Of hij /
zij verstart in zijn / haar manier van omgaan met anderen - onder druk van
de kwestie. De wethouder brengt de raad dan in verwarring, hetgeen leidt
tot onbegrip en een oplierend effect kan hebben. ‘Als deze wethouder zo
handelt, dan…..’ Aldus kan een kleine zonde een grote zonde worden en
vervolgens een moord met voorbedachten rade (bij wijze van spreken),
enzovoort.
De ‘motie van wantrouwen’ blijkt voor de gemeenteraad een dikwijls
gehanteerd instrument om het ongenoegen kenbaar te maken. 75 Soms
maakt men hier ook wel een ‘motie van afkeuring’ of een ‘motie van
treurnis’ van. In een aantal gevallen kwam een motie tamelijk onverhoeds
tijdens een raadsvergadering tot stand. Achteraf bleken de betrokkenen
nog steeds op zoek naar de rationaliteit van de motie als zodanig, maar
ook van de beslissing van de eigen of bevriende fractie om een motie tegen
een wethouder te steunen.
Wethouders sneuvelen zelden zeer snel na hun aantreden. 76 Iedereen krijgt
eerst krediet. Raadsleden beseffen dat een coalitie zich moet zetten en dat
een wethouder inwerktijd nodig heeft. Als er geen gekke dingen gebeuren
blijft het krediet meestal wel voortbestaan gedurende de eerste bestuurs-
74 Zestig procent van de wethouders vindt zijn positie in het college sterk tot zeer sterk, de rest
vindt zijn positie vergelijkbaar met die van de andere wethouders; nog niet een procent vindt
zijn positie zwak tot zeer zwak (Vulperhorst 2010: 74). Inhoudelijke kennis en overtuigingskracht
worden daarbij van belang geacht.
75 De Gemeentewet spreekt in artikel 49 van een ‘uitspraak van de raad inhoudende de opzegging
van zijn vertrouwen in een wethouder’.
76 In 2010 moesten vanaf de raadsverkiezingen in totaal 28 wethouders tijdelijk of definitief om
politieke redenen het veld ruimen, vier jaar geleden waren dat er 30 (Bouwmans 2011: 26).
75