'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

In dit onderzoek hebben we geprobeerd te achterhalen wat de vertrekredenen
waren van de wethouders die in de bestuursperiode 2006 - 2010
onvrijwillig voortijdig zijn teruggetreden en welke factoren daarop
inwerkten. Daarbij hebben we gefocust op politieke conflicten: conflicten
tussen de wethouder(s) en de gemeenteraad, binnen het college van
burgemeester en wethouders dan wel met de eigen fractie of politieke
partij. We hebben 41 cases (van de ongeveer 325) onderzocht en in dat
verband 85 interviews afgenomen. We spraken niet alleen met de
betrokken ex-wethouder(s), maar ook met mensen om hen heen die het
valproces meemaakten en daar een ander licht op konden laten schijnen:
bijvoorbeeld de burgemeester, of een collega-wethouder, of een raadslid.
In alle gesprekken hebben we bij de gesprekspartners doorgevraagd naar
de overwegingen en andere factoren die aan het vertrek ten grondslag
lagen. Alle ex-wethouders hadden daar hun eigen beeld bij en verhaal over.
Ook de andere respondenten die wij spraken hadden hun eigen beelden en
verhalen, soms afwijkend van die van de betrokken ex-wethouders. Wij zijn
ons ervan bewust dat de geaggregeerde weergave van de resultaten van het
onderzoek gemakkelijk de idee kan doen postvatten dat het lokaal bestuur
voornamelijk ruzie is tussen wethouders en anderen. Die gedachte willen
we op voorhand graag wegnemen, omdat zij niet juist is. Voor een goed
begrip wijzen wij op de volgende vier punten.
In de eerste plaats hebben wij onze cases geselecteerd op basis van vertrek
wegens een politiek conflict. We hebben het dus niet zozeer over al die
wethouders die zich prima handhaafden, of over gemeenten waar een
politiek conflict niet leidde tot het voortijdig vertrek van een wethouder, of
over andere soorten van vertrek dan op basis van een politiek conflict.
Gelukkig kent de lokale bestuurlijke werkelijkheid ook vele succesverhalen
en vele positieve belevingen, maar dat was nu eenmaal niet het onderwerp
van ons onderzoek. Bij onze beschrijving van de probleemsituaties in de
hoofdstukken 2, 3 en 4 van dit rapport zijn we zo dicht mogelijk bij de
verhalen van onze respondenten gebleven, om hieraan zo goed mogelijk
recht te doen en deze niet te veel te verdunnen met onze eigen beelden en
opvattingen. Deze drie hoofdstukken laten daarmee onvermijdelijk een
zeker ‘gekleurd’ en ‘negatief’ beeld zien - het beeld van en rond
wethouders in bestuurlijk penibele situaties. In hoofdstuk 5 ligt het accent
meer op de analyse en reflectie.
In de tweede plaats, de grens tussen een politiek-inhoudelijk meningsverschil
en ontspoorde verhoudingen is niet altijd gemakkelijk en soms
helemaal niet te trekken. Wij zijn ons zeer bewust geweest van de politieke
context waarin de onderzochte conflicten zich hebben voorgedaan. Vaak
gaat een bepaald zakelijk probleem of een falende persoonlijke kwaliteit in
3