'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

122
Zo ontstaat het beeld dat raadsleden de met de dualisering verkregen
machtspositie hebben vertaald in een meer proactief gedrag jegens de
colleges van burgemeester en wethouders. ‘Wij zijn de baas en jullie doen
wat wij willen.’ De voor wethouders minder gemakkelijke situaties die
hieruit kunnen voortvloeien zijn mede beïnvloed door de politieke
versplintering en de daarmee gepaard gaande opkomst van nieuwe lokale
partijen met weinig politiek-bestuurlijke ervaring. Persoonlijke ambities
en rivaliteit kregen in deze context meer vrij spel. Ook andere
macrofactoren dan de opkomst van nieuwe lokale partijen hebben
ingewerkt op een meer kwetsbaar bestaan van wethouders. We nemen
waar dat het sedert de jaren negentig toegenomen maatschappelijk
ongenoegen zich uit in een directer en minder respectvol taalgebruik -
mede onder invloed van de nieuwe sociale media. In de politieke arena’s
maar ook in de reguliere media vertaalt zich dit een nieuw soort
politisering - anders dan via de klassieke ideologische scheidslijnen - ,
waarbij het aanzien van gezagsdragers vermindert. Dit is als het ware een
maatschappelijke voedingsbodem voor de aangegeven meso- en
microfactoren. De invoering van het dualisme in 2002 werkte
voorts als een katalysator door een verschuiving in de machtsverhoudingen
teweeg te brengen - wat op zichzelf al een hectiek, onzekerheid en
ambiguïteit kan creëren waaruit gemakkelijk conflicten ontstaan. 148
Signalering:
Wethouders zijn gemiddeld genomen niet sterk in valpreventie en
zelfreflectie, was een van onze constateringen in hoofdstuk 2. Het begint er
al mee dat ze het conflict vaak onvoldoende zien aankomen. Ze zijn te goed
van vertrouwen (‘Ik dacht: dit gebeurt niet in een gemeente als deze’) of
zijn te veel bezig met andere dingen of met zichzelf (‘Ik dacht: zoiets
gebeurt mij niet’, of: ‘Dit verdien ik niet.’). Vervolgens raadplegen ze niet
zo snel derden die meer afstand hebben tot de kwestie. En als ze het wel
doen dan blijven ze bij voorkeur in een ‘inner circle’ van getrouwen, die
niet altijd zeggen waar het op staat.
Als de val van wethouders zelden plotsklaps is, bestaat er dus een aanloop
van weken (of langer nog) en is er doorgaans nog bedenktijd voor de
wethouder ‘onder druk’. In de praktijk wordt die bedenktijd te weinig
benut voor valpreventie, omdat men de ernst van de dreiging lang
onderschat en men geneigd is om de problemen vooral buiten zichzelf te
leggen. Het is derhalve zaak om een goede antenne te hebben voor de
eerste waarschuwingssignalen en voor wat er daarna gebeurt. Vallende
wethouders zien de ernst van de valdreiging doorgaans te laat en lijden aan
148 De Vries 2010: 16.