'De vallende wethouder' (2011,pdf) - Harrie Aardema

24
- dus niet overal - een zeker onvermogen van actoren om met het in 2002
ingevoerde duale stelsel om te gaan, zeker bij gemeenteraadsleden, maar
ook bij wethouders: een meer onafhankelijk optreden ten opzichte van de
raad, minder aanvoelen wat er in de raad leeft, minder rekening houden
met bepaalde politieke gevoeligheden. Wethouders zijn geen fractielid
meer en geen raadslid; het gevolg daarvan kan zijn dat een wethouder die
niet investeert in contacten met raadsleden of geen pionnen heeft die hem
of haar informeren over hoe de politieke wind waait of de politieke vlag
erbij hangt, een groot risico loopt. Een wethouder moet zicht hebben op
de politieke verhoudingen, op hoe hij / zij ‘politiek ligt’, op de externe
beeldvorming, op de verwachtingen om hem / haar heen.
Een wethouder moet ook kunnen taxeren of een beleidsvoorstel al dan
niet kans maakt op de steun van een meerderheid, zodat hij / zij eventueel
een voorstel kan aanpassen of terugtrekken. Een wethouder die voorstellen
voortdurend ongeschonden door de raad krijgt, heeft doorgaans een
sterke positie verkregen. Die positie moet niet leiden tot overmoed, of tot
minder goede voelsprieten over wat buiten het gemeentehuis leeft.
Andersom willen raadsleden ook niet voor niets in de raad zitten. Zij lezen
over de dualisering en wat dat voor hen betekent. Dat ze meer maatschappijgericht
moeten zijn en ook beter moeten controleren. Ze gaan op
cursus, krijgen debat- of interpellatietraining. Raadsleden zijn in
vergelijking met hun collega’s uit vroeger jaren mondiger geworden en er
wordt ook meer ‘performance’ van hen verwacht. Dat eisen
partijbestuurders. Raadsleden roeren zich dus meer en slikken niet alles
voor zoete koek. Wethouders moeten dat weten. Wethouders die iets
toegezegd hebben aan de raad dat niet geleverd kan worden moeten
raadsleden dus serieus nemen en uitleggen waar dat door komt en
eventueel ook excuses aanbieden. Wie zich in dit verkeer als wethouder
‘abnormaal’ gedraagt, loopt risico’s, zeker als daar een ‘geschiedenis’ van
tekorten of onhandigheden bijkomt, of als men eerder bij iemand ‘op de
tenen is gaan staan’.
Zo ontstaat het beeld dat raadsleden de met de dualisering verkregen
machtspositie hebben vertaald in een meer proactief gedrag jegens de
colleges van burgemeester en wethouders. De voor wethouders minder
gemakkelijke situaties die hieruit kunnen voortvloeien zijn mede
beïnvloed door de politieke versplintering en de daarmee gepaard gaande
opkomst van nieuwe lokale partijen met weinig politiek-bestuurlijke
ervaring. Persoonlijke ambities en rivaliteit kregen in deze context meer
vrij spel. Ook andere macrofactoren dan de opkomst van nieuwe lokale
partijen hebben ingewerkt op een meer kwetsbaar bestaan van wethouders.
We nemen waar dat het sedert de jaren negentig toegenomen