Svalastog ferdig.pdf - TEORA - Høgskolen i Telemark

5.1.2 Har Noreg ein æreskultur?
Korleis ein brukar blikket har noko å seie for kva ein får auge på, og sjølve
oppgåvas tema kan knytast til ei sterk merksemd mot det visuelle. Dette kan ha
ei kulturell forklaring.
Utan menneske med synssans ville korkje naturvitskapen eller
samfunnsvitskapen ha vore forska på med dei metodane som dei har opparbeidd
seg. Om me i staden for ein biletkultur til dømes hadde ein luktkultur (slik
mange dyr har) ville metodane ha vore annleis. Kanskje ville heile tankegangen
ha endra seg. Difor er det eit poeng å reflektere over kva me brukar blikket til og
korleis det vert til eit fortolkande instrument. For naturvitskapen er blikkets
oppdaging av objektet ein føresetnad. Objektet skiljast ut frå omverda og vert
kontekstlaust. Det kontekstlause objektet kan vera utan kontekst fordi det berre
er forhold i objektet sjølv som skal undersøkast, slik kan objektet sjåast isolert.
Men det situerte subjektet forsvinn i ei slik førestelling.
Moral og ære er på ein gong individuelle og overindividuelle storleikar. Det kan
knytast til kva som er reint og kva som er ureint, som i det greske katharsis (jfr
Aristoteles). Dagens katharsis har andre former enn den greske. Når reint og
ureint skal skiljast frå einannan vert det uklart kva som er kva. Det som er reint
for meg kan vera ureint for deg. Og dette er det til ein viss grad rom for. Det gjer
moralen vanskeleg å få auge på. Men det at den ikkje stikk seg fram tyder ikkje
at den er forsvunne. I staden for har moralen gått i dekning bak ei rekkje uttrykk
som gjer at somme meiner at den ikkje lengre er til stades i vesten. Den
amerikanske historikaren Christopher Lasch meinar ifølgje Finn Skårderud at
det ansvarlege mennesket gjeng i oppløysing i ein tolerant vestleg kultur. Med
dette forsvinn skamma. Når skamkjensla vert borte forsvinn skiljet mellom det
private og det offentlege livet, og i det same skyljast tryggleiken bort. For
idealet om blottstilling og avsløring gjer at dei sosiale køyrereglane forsvinn.
124