devlette etikten 1 - Etik Türkiye.com

2.2.1.2.3. Etik Davran›fl Kodlar›n›n ‹çeri¤i ve Yap›s›
Bir etik davran›fl kodunun yap›s›ndaki genellik ve belirlilik aras›ndaki gerilim, etik davran›fl
kodlar›n›n iki ayr› çeflidini ortaya ç›karm›flt›r. Bir tarafta on emir modeli ve di¤er tarafta da justinian
kod modeli olarak adland›r›lan model bulunur. 159 On emir modeli, genel terimlerle ifade edilen
az say›da genel hüküm içerirler. Bu hükümlerin somut vakalara uygulanmalar› genellikle zordur
ve normal olarak kodun yönetimiyle ilgili hüküm içermezler. Justinian kod modelinde ise, çok say›da
etik sorunun çözümüyle ilgili belirli hükümler vard›r. Bu kod mevcut kanunlar›, düzenlemeleri
ve di¤er etik kurallar› içerir veya bunlara at›fta bulunur. Bu çeflit etik davran›fl kodlar›, genellikle
kamu görevlilerinin nadiren düzenli olarak kontrol ettikleri uzun ve karmafl›k belgeler niteli-
¤indedir. 1958 tarihli “Amerikan Kamu Yönetimi Etik Kodu” on emir modeline örnek olarak gösterilebilir.
Bununla birlikte, kamu görevlileri için düzenlenen 1982 tarihli “Avusturalya K›lavuz ‹lkeleri”
justinian kod modelinin bir örne¤idir. Kanada’da kamu görevlileri için düzenlenmifl 1985
tarihli “Ç›kar Çat›flmas› Kodu” ise iki modelin tam ortas›ndad›r. 160
Etik davran›fl kodlar›n›n yap›lar› ve içerikleri ülkeden ülkeye hatta ayn› ülke dahilinde bulunan
eyaletten eyalete de¤ifliklik göstermektedir. Etik davran›fl kodlar›, kanunlar›n düzenlemedi¤i
gri alan› düzenlemek için öngörülürken, zaman içinde bu etik davran›fl kodlar›n›n büyük bölümü
yasalarda vücut bulmaktad›r. A.B.D., kamu yönetiminde etik davran›fl düzenlemelerini di¤er geliflmifl
ülkelerden daha a¤›rl›kl› olarak yasal mevzuata dayand›rmaktad›r. Avustralya, Kanada ve ‹ngiltere’de
etik davran›fl kodlar›, Amerika’dan daha az flekilde kanunlara at›fta bulunmaktad›r. 161
Sonuç olarak, günümüzde iç yap›lar› itibariyle etik davran›fl kodlar›yla ilgili üç e¤ilim bulunmaktad›r.
Baz› kurallar, genel ilkeleri ya da de¤erleri ifade eder ve uygulamaya iliflkin araçlar› içermez.
“A.B.D. Kamu Yönetimi Etik Kodu” düzenlemesi bu e¤ilime bir örnektir. ‹kinci grup kodlar,
mevcut etik yasalar›na benzer ve sorumluluk ve yapt›r›mlara iliflkin aç›k düzenlemelerden oluflur.
‹ngiltere’de uygulanan “Kamu Hizmeti Yönetim Kodu” ile “Birleflik Krall›k Avam Kamaras› ve Lordlar
Kamaras› Üyelerine ‹liflkin Etik Davran›fl Kod ve Kurallar›” bu e¤ilime örnektir. Bu düzenlemeler
oldukça kapsaml› olup; yasalar, standartlar, bilgiye eriflim, görevlilerin hizmet d›fl›nda uymalar›
gereken kurallar, kiflisel ç›kar, eflitlik, kiflisel davran›fl, kamu yarar› ve özel ç›kar gibi konular›
içerir. Son y›llarda gelifltirilen kodlar ise, hem ilkeler hem de usullere iliflkin aç›klay›c› nitelik tafl›rlar.
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi “Kamu Görevlileri ‹çin Model Davran›fl Kurallar›” 162 ve Avrupa
Komisyonu “‹yi ‹dare ‹çin Davran›fl Kurallar›” ise bu kodlara örnektir.
159
160
161
162
Bkz. KENNETH KERNAGHAN, ETHICAL CONDUCT: GUIDELINES FOR GOVERNMENT EMPLOYEES, (1975), s. 11.
Bkz. CHAPMAN, ETHICS IN PUBLIC SERVICE, s. 21.
Id.
Bkz. http://www.greco.coe.int/docs/codee.htm.
104