devlette etikten 1 - Etik Türkiye.com

mu idaresi kanunlar›nda bulunmaktad›r. Az say›da ülkede de olsa ç›kar çat›flmas›n›n temel ilkelerinin
Anayasa’da düzenlendi¤i de görülmektedir. 420
Gittikçe artan say›da ülke belirli gruplar için hassas alanlar› düzenleyen spesifik yasalar yapmaktad›rlar.
(Denetçiler, bakanl›k kabinesi çal›flanlar›, mübayaa memurlar›, hakimler, vergi memurlar›,
savc›lar, sözleflme yöneticileri, gümrük memurlar›, yüksek mevkili devlet memurlar›, bakanlar)
Di¤er yandan yine gittikçe artan say›da ülke potansiyel çat›flma durumlar›n› belirleyen,
engelleyen ve yöneten standartlar ortaya koymak için ç›kar çat›flmas› yasalar› ve davran›fl kodlar›
düzenlemektedir. Avrupa’daki geliflmifl etik davran›fl kodlar› sadece ç›kar çat›flmas›n›n genel
prensiplerini ortaya koymakla kalmaz, bir ç›kar çat›flmas› flüphesi halinde ne yap›lmas› gerekti-
¤i konusunda yol gösteren detayl› hükümler içerir. 421 Ç›kar çat›flmas› ilkeleri ve kurallar› genel
olarak esas mevzuatta (yasalar, tüzükler) düzenlenmektedir. 422 Ç›kar çat›flmas› ilkeleri ve kurallar›n›n
ikincil mevzuatta (yönergeler, kurallar ve kararnameler) düzenlenmesi de s›kl›kça kullan›-
lan bir baflka yöntemdir. 423
Türkiye’de oldu¤u gibi ç›kar çat›flmas› hallerinden baz›lar› etik davran›fl kodlar›nda da düzenlenebilir.
424 Di¤er yasal belgelerde (genelgeler, emirler ve toplu ifl sözleflmeleri) düzenlendi-
¤i de görülmektedir. 425 K›lavuz ilkeler, kodlar ve tavsiyeler gibi yasal olmayan belgelerde de ç›-
kar çat›flmas› halleri düzenlenmektedir. 426 ‹rlanda, Yeni Zelanda, Polonya ve A.B.D. ç›kar çat›flmas›
hallerini düzenlemek için belirtilen bütün enstürmanlar› kullanmaktad›r. Di¤er yandan,
Avusturya, Belçika, Finlandiya, Lüksemburg ve Meksika gibi ülkeler münhas›ran yasal enstürmanlara
odaklanmaktad›r. Örne¤in Fransa’da etik komisyonu sekreterli¤i veya Polonya’da oldu-
¤u gibi ombudsman dan›flma için baflvurulacak mercilerdir.
420
421
422
423
424
425
426
Bkz. MANAGING CONFLICT OF INTEREST IN THE PUBLIC SERVICE, OECD GUIDELINES AND COUNTRY EXPERIENCES,
(2003), s. 45. [Bundan böyle OECD, 2003 olarak an›lacakt›r.]
Örne¤in, Çek Cumhuriyeti Kamu Çal›flanlar› için Etik Kodu, (Mart 2001), ‹talya Kamu Çal›flanlar› için Davran›fl Kodu, (Nisan,
2001) detayl› hükümleri düzenleyen kodlard›r. Bkz OECD, 2003, s. 46
Örne¤in, Türkiye’de 1990 tarihli Mal Bildiriminde Bulunulmas› ile Rüflvet ve Yolsuzlukla Mücadele Yasas›, Avusturya’da Kamu
Hizmeti Kanunu ve Ceza Kanunu, ‹zlanda’da 1996 tarihli Kamu Çal›flanlar› Yasas› ve 1993 tarihli Kamu ‹daresi Yasas›,
Amerika’da Rüflvet ve Ç›kar Çat›flmas› Yasas›, Yunanistan’da 2683/1999 say›l› Kamu Çal›flanlar› Yasas›.
Örne¤in Almanya’da 17 Haziran 1998 tarihli Federal ‹dare’de Yolsuzlu¤un Önlenmesi Hakk›nda Yönerge, Amerika’da 17 Ekim
1990 tarihli 12731 say›l› Kanun Hükmünde Kararnameyle yürürlü¤e giren Devlet Memurlar› ve Çal›flanlar› için Etik Davran›fl
‹lkeleri. Kanun Hükmünde Kararname belgesine ilgili di¤er yasalar ve düzenlemelerle birlikte U.S. Office of Government
Ethics’in (US OGE) resmi sitesinden ulafl›labilir, www.usoge.gov/pages/laws_regs_fedreg_stats/exec_orders.html
Örne¤in ‹rlanda’da 1998 tarihli Kabine El Kitab›. Bu El Kitab› genel olarak etikle ilgili konularda bakanlara yol gösterir ve spesifik
olarak da ç›kar çat›flmas› durumlar›n› düzenler. Kanada’da 1994 tarihli Devlet Memurlar› için Ç›kar Çat›flmas› ve Kamu
Görevi Sonras› ‹stihdam Kodu, ‹ngiltere’de 1995 tarihli Kamu Hizmeti Yönetimi Kodu, Amerika’da Kamu Görevlileri için Etik
Davran›fl Standartlar›.
‹sveç’te kamu sektörü için özel sözleflmeler, ‹rlanda’da Maliye Bakanl›¤› taraf›ndan yürürlü¤e sokulan genelgeler (Ör; Kamu
görevi d›fl› istihdam› konu alan 16/36 say›l› Genelge veya kamu çal›flanlar› ve idari sözleflmeleri konu alan 50/29 say›l› Genelge),
Bkz. www.apsc.gov.au/circulars/index.html Avustralya’da Kamu Hizmeti Komisyonu’nu taraf›ndan yürürlü¤e sokulan genelgeler,
Danimarka’da Ombudsman Y›ll›k Raporlar›.
Danimarka’da May›s 1998 tarihli bakanlar ve kamu çal›flanlar› aras›ndaki iliflkileri konu alan k›lavuz ilkeler. Amerika’da Adalet
Bakanl›¤›’n›n Hukuk Müsteflarl›¤› Dairesi’nin yeni göreve bafllayacaklara yol göstermesi amac›n› güden ç›kar çat›flmas› kurallar›n›n
uygulamas›yla ilgili haz›rlad›¤› 8 May›s 2002 tarihli Memorandum. Ayr›ca gene Amerika’da United States Office of
Government Ethics’in ‹dare mensuplar›n›n ç›kar çat›flmas›, kamu görevi sonras› istihdam k›s›tlamalar›, etik davran›fl standartlar›
ve finansal beyan koflullar›n›n uygulanmas› ve bu düzenlemelere nas›l uygun davran›laca¤›n› aç›klayan resmi olmayan tavsiye
mektuplar› ve yay›nlanan resmi kararlar› mevcuttur.
255