devlette etikten 1 - Etik Türkiye.com

Filozoflar, bazen ahlak ile etik aras›nda belirli ayr›mlara giderler. Etik, karakterin e¤itilmesi ve
uygulamada karar verebilmeye karfl›l›k gelirken; ahlak, daha genel olarak bir toplumun do¤ru ya
da adaletli olarak kabul etti¤i uygulamalar anlam›na gelir. 13 Bununla birlikte ahlaki de¤erler kiflilere,
toplumlara, bölgesel, ulusal de¤erlere ve baflta görgü olmak üzere ekonomik, kültürel, e¤itim
düzeyi ve din gibi ö¤elere ba¤l› olarak farkl›l›klar gösterebilir. Etik de¤erler, daha evrensel olarak
kabul edilmektedir. Bu ayr›m› benimsemifl filozoflar aras›nda bile, etikle ahlak teriminin birçok
noktada çak›flt›¤› da kabul edilir. 14
Etik, her fleyden önce, insan ve toplum için ideal olan›n araflt›r›lmas› çabas›d›r. Daha genifl bir
bak›fl aç›s› ile bütün etkinlik ve amaçlar›n yerli yerine konulmas›, neyin yap›laca¤› ya da yap›lamayaca¤›n›n,
neyin istenece¤i ya da istenmeyece¤inin, neye sahip olunaca¤› ya da olunmayaca¤›-
n›n bilinmesidir. Etik, bireysel ve sosyal deneyimimizin, insan davran›fl›n› yönlendirmesi gereken
kurallara ve hayatta pefline düflmeye de¤ecek de¤erlere karar verilmesi yoluyla anlamland›r›labilmesi
için, ak›l yoluyla oluflturulan sistematik bir giriflimdir. Etik ak›l yolunu kulland›¤›ndan, ahlak›n
teolojik ve dinsel yaklafl›mlar›ndan ayr›l›r. Hayatta hangi kurallar›n ve de¤erlerin izlenmesi gerekti¤ini
kesinlefltirmeye çal›flt›¤›ndan antropoloji, psikoloji ve sosyolojiden de ayr›l›r. Bu disiplinlerin
hepsi, insanlar›n nas›l davrand›klar›n› aç›klarken, etik insanlar›n nas›l davranmalar› gerekti¤ini
aç›klamaya çal›fl›r. Etik, bilerek ve isteyerek yap›lan insan faaliyetleriyle ilgilenir. 15
Etik, uygulamaya konulan ahlaki görev ve ahlak ilkeleri anlay›fl›d›r. Etik anlay›fl, hesap verebilirlik
ve iyi davran›flta somutlafl›r. Di¤er yandan, etik, insan›n kamuyla olan iliflkilerinde “uygun”
olarak adland›r›lan davran›fl› belirleyen içsel bir denetçidir. 16
Bir toplum içinde farkl› ulusal, dinsel, etnik, cinsel kimlikler olmas›, farkl› ahlak anlay›fllar›n›
gündeme getirebilir. Bunun sonucu olarak da, her bir topluluk ve kurum için ahlaki de¤erler, norm-
13
14
15
16
Bkz. SUSAN NEIBURG TERKEL, R. SHANNON DUVAL, ENCYCLOPEDIA OF ETHICS, (1999), s. 80. [Bundan böyle TERKEL,
DUVAL, ENCYCLOPEDIA OF ETHICS diye an›lacakt›r.]
Birçok tan›mlamada ahlak ve etik neredeyse efl anlaml› olarak kullan›lm›flt›r. Örne¤in bkz., NOEL PRESTON, UNDERSTAN-
DING ETHICS (1996) s. 16; OLIVER A. JOHNSON, ANDREWS REATH, THOMSON & WADSWORTH, ETHICS: SELECTIONS
FROM CLASSICAL & CONTEMPORARY WRITERS, (2004).
Bkz. RICHARD T. DEGEORGE, BUSINESS ETHICS, (1999), s. 6. Etik konusunda yap›lan çal›flmalarda en çok üzerinde durulan
konulardan biri, insan›n hayat› boyunca yapmak zorunda oldu¤u günlük seçimlerde etik karar verebilme yetisinin gelifltirilmesidir.
Bugün herhangi bir fazilet sergiledim mi Bugün zarardan daha çok yarar sa¤lad›m m› Bugün insanlara haysiyetli
ve sayg›l› bir biçimde davrand›m m› Yaflad›¤›m toplum ben içinde bulundu¤um için daha iyi bir hale geldi mi Toplumun
içinde bulundu¤um için daha iyi bir insan oldum mu gibi sorgulamalardan oluflan oldukça pratik ve sistematik bir yaklafl›m
için bkz. T. SHANKS, ISSUES IN ETHICS, (1997), s. 2-4. Etik karar verebilme yetisinin gelifltirilmesi hakk›nda ayr›nt›l› bilgi için
bkz. ANTHONY WESTON, A PRACTICAL COMPANION TO ETHICS, (2002).
Bkz. T. J. TRAAEN, A Matter of Ethics: Perceptions of Arizona City Managers, WORKING PAPER, (1991); J. R. REST, MORAL
DEVELOPMENT: ADVANCES IN RESEARCH AND THEORY, (1994); Dennis P. Wittmer, Ethical Decision-making, in TERRY
L. COOPER ED., HANDBOOK OF ADMINISTRATIVE ETHICS, (1994), s. 349-372. Perry’e göre, “...Erdem, haysiyet, sayg›, dürüstlük,
toplum hizmeti..., günlük konuflmalar›m›zda oldukça geçen fakat karfl›l›kl› etkileflimlerimizde nadiren uygulanan kavramlard›r.
Bu kavramlar›n hepsi, etik felsefesini ilgilendirir. Genel olarak, etik, bir insana aileden veya ilk ö¤retimden bafllayarak
bütün e¤itim sürecinde afl›lanmas› amaç edilen de¤erler bütünüdür.” Bkz. RON PERRY, ED., A MATTER OF ETHICS:
FACING THE FEAR OF DOING THE RIGHT THING, (2000), s. 2-3.
50