devlette etikten 1 - Etik Türkiye.com

ha genifl yolsuzluk tan›m› ise, “kamu gücü ile s›n›rl› olmayarak herhangi bir görevin özel ç›-
karlar için kötüye kullan›lmas›” fleklinde yap›lmaktad›r. Bu tan›mla, yolsuzluk kamu gücünü kullananlarla
s›n›rland›r›lmam›fl, ayr›ca kaynaklar›n kullan›lmas›nda tekel konumunda bulunanlar, tek
bafllar›na karar alma yetkisi olan kifli ya da gruplar ile çeflitli nedenlerle hesap verme sorumlulu-
¤undan kaç›nabilenlerin de kiflisel ç›karlar›na yönelik eylemleri kapsama al›nm›flt›r. 74
Yolsuzluk tan›m›, uluslararas› sözleflme niteli¤indeki belgelerden 4 Kas›m 1999 tarihli “Avrupa
Konseyi Yolsuzlukla Mücadele Özel Hukuk Sözleflmesi”nde (Civil Law Convention on Corruption) tan›mlanm›flt›r.
Bu sözleflmenin ikinci maddesine göre yolsuzluk, “do¤rudan ya da dolayl› yollardan
rüflvet ve haks›z bir menfaat temin eden kiflinin görevi veya kendisinden beklenen davran›fllar›
do¤ru bir flekilde yerine getirmesine engel olan, rüflvet veya her türlü haks›z menfaatin
talep edilmesi, teklif edilmesi, verilmesi ya da kabul edilmesi”dir. 75
Bir yolsuzluk eylemi ya da iliflkisinde dört esas unsur bulunmaktad›r: (1) Kamusal yetkiyle donat›lm›fl
kifli ya da kifliler, (2) kifli ya da grubun karar alma gücünü veya kamusal yetkilerini düzenleyen
mevcut kurallar, (3) kurallar›n kifli ya da grup taraf›ndan ihlal edilmesi ve (4) kurallar›n ihlal edilmesi
sonucunda kifli ya da gruba ç›kar sa¤lan›rken ortak de¤erlere zarar verilmesi. 76 Yolsuzlu¤un en önemli
özelli¤i, kamusal karar (ya da karar vermeme) talep eden kiflisel bir ç›kar›n varl›¤›d›r. Kiflisel ç›kar,
meflru flekilde belirdi¤inde elbette normal bir olgudur. Ancak yolsuzluk merce¤inden bak›ld›¤›nda konumuz,
“meflru olmayan” veya “meflru kabul edilemeyecek” kiflisel ç›kard›r. Meflru olmayan kiflisel ç›-
kar vuku buldu¤unda, do¤al olarak kamusal ç›karlar zarar görmektedir.
Ülkelerin tarihsel ve kültürel de¤erleriyle evrensel kriterler aras›ndaki aç›k farkl›l›klar dünyan›n
her yerinde mevcuttur. Bununla birlikte, de¤iflik ülkelerdeki farkl› uygulamalar› aç›klayan ve
evrensel bir niteli¤e sahip temel bir insani unsur bulunmaktad›r. Bu da “kiflisel ç›kar”d›r. Bu ç›kar
tan›m›, kiflinin ailesi ya da arkadafl gruplar›n›n refah ve saadetini de içerebilir. Düflünürlerin “h›rs”
ve “tamah,” ekonomistlerin ise, “yarar›n ençoklaflt›r›lmas›” biçiminde tan›mlad›klar› kiflisel ç›kar,
üretim sürecinde denetlenememesi nedeniyle, yolsuzlu¤un yayg›n olarak ortaya ç›kmas›na yol açabilmektedir.
Kiflisel ç›kar iyi yönetildi¤i takdirde, üretime yönelik etkinliklere yönlendirilerek, kaynaklar›n
verimli kullan›lmas›n› sa¤layabilir. Kötü yönetilen kiflisel ç›kar ise, toplumsal refah konusunda
y›k›c› bir etki yaparak kaynaklar›n israf edilmesine yol açar. ‹nsanlar›n kaynaklar› hem üretim
hem de kiflisel yarar sa¤lamak amac›yla kullanmalar› durumunda, ekonomik etkinli¤in olum-
74
75
76
Serdar ‹¤deler, “Yolsuzluk ve Yolsuzlukla Mücadele”, TÜRK ‹DARE DERG‹S‹, S: 442, (Mart, 2004).
9-11 Aral›k 2003 tarihli “Birleflmifl Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleflmesi”nde (United Nations Convention Against
Corruption), çeflitli geliflmelere paralel olarak yolsuzlu¤un tan›m›, “emanet edilmifl olan yetkinin, kamusal ve özel ç›karlar›
zedeleyecek flekilde her türlü kötüye kullan›m›”, fleklinde kabul görmektedir.
Bkz. Mark E. Warren, Corrupting Democracy, Amerikan Siyasi Bilimler Derne¤i Y›ll›k Toplant›s›nda sunulmufl tebli¤, Boston,
29 Agustos-1 Eylül 2002, s. 11-12. Yolsuzlu¤un kavramsal olarak tan›mlanmas›ndaki güçlükler yolsuzlu¤un ortaya
ç›kar›lmas›nda da devam etmektedir. Kas›tl› gizlenmifl bir olay› ortaya ç›karmak her zaman kolay olmamaktad›r. Yolsuzlu¤un
malesef ülkemizde ve Dünya’n›n bir çok bölgesinde kamusal hayat›n bir parças› olmufltur. Bkz. M. JOHNSTON, WHAT CAN
BE DONE ABOUT ENTRENCHED CORRUPTION, PAPER PRESENTED TO THE NINTH ANNUAL BANK CONFERENCE ON
DEVELOPMENT ECONOMICS, THE WORLD BANK, WASHINGTON DC, (30 Nisan-May›s, 1997).
72