devlette etikten 1 - Etik Türkiye.com

‹hbar edenler günümüzde, hesap verebilirlik mekanizmalar›n›n vazgeçilmez birer unsuru haline
gelmifltir. Kamuda etik d›fl› faaliyetleri, hileleri, savurganl›klar› ve suistimalleri ortaya ç›kararak kiflisel
ç›karlar hesab›na yaz›lacak oldukça büyük miktarlardaki serveti tekrar devlet hazinesine döndürmeyi
veya bafltan engellemeyi baflarm›fllard›r. 249 Örne¤in, A.B.D.’de 1986 senesinden 1994 senesine
kadar ihbar edenler sayesinde 1.8 milyar A.B.D. Dolar›, A.B.D. Hazinesi’ne dönmüfltür. 250
‹hbar edenlerin kamu yönetiminde hesap verebilirli¤in sa¤lanmas› konusunda sahip olduklar›
bu önem, bu kiflilerin kendilerini etik d›fl› faaliyetleri ihbar etmeleri yönünde rahat ve güvende
hissetmeleri için koruma mekanizmalar›n›n oluflturulmas›n› gerekli k›lm›flt›r. 251
En çok kullan›lan koruma yöntemi, yasal koruma ve ihbar eden kiflinin ad›n›n aç›klanmamas›d›r.
Ço¤unlukla, ihbar eden kifliye karfl› bir faaliyette bulunan kifli cezaland›r›lmaktad›r. 252 Örne-
¤in, Avustralya’da ihbar eden kifliye karfl› ayr›mc›l›k yap›lmas›, onu kurban yerine koyma, suçlama
gibi faaliyetler de yasaklanm›flt›r. ‹hbar eden kiflinin koruma alt›na al›nmas› için do¤ru kanuni
usulü kullanmas› ve beyan›n medyaya yap›lmamas› gerekir. Almanya’da kamu görevlilerine ömür
boyu memuriyet tan›nmas› kamu yönetiminde etik d›fl› faaliyetleri ihbar eden memurlara genel bir
koruma sa¤lamaktad›r.
Hem yasal koruma sistemini hem de kurumsal yard›m› destekleyen ilk özel sistem, Amerika’da
“‹hbar Edenleri Koruma Kanunu”yla kurulmufltur. Özel Dan›flman Ofisi (The Office of Special
Counsel-OSC) bu kanunun idaresiyle görevlendirilmifl ve oldukça önemli yetkilerle donat›lm›flt›r.
OSC ihbarda bulunan kamu görevlilerine yönelik misilleme ve haks›z uygulamalar hakk›nda
flikayetleri dinler ve bunlar› araflt›r›r. Soruflturma tamamland›¤›nda OSC’nin söz konusu dairenin
faaliyetlerini k›s›tlama ve erteleme karar› alma hakk› vard›r. Ayr›ca, ihbar edenleri korumak için
dava açabilir ve yasal çareler arayabilir. 253 ‹ngiltere’de de buna benzer bir sistem mevcuttur.
Bkz. M.P. GLAZER, P.M. GLAZER, THE WHISTLEBLOWERS: EXPOSING CORRUPTION IN GOVERNMENT AND INDUSTRY,
(1989); M. P. MICELLI, J. P. NEAR, BLOWING THE WHISTLE: THE ORGANIZATIONAL AND LEGAL IMPLICATIONS FOR COM-
PANIES AND EMPLOYEES, (1992).
Bkz. Judith A. Truelson, Whistleblower Protection and the Judiciary, in TERRY L. COOPER ED., HANDBOOK OF ADMINIS-
TRATIVE ETHICS, (1994), s. 407.
Bkz. A. Baran, Federal Employment-The Civil Service Reform Act of 1978-Removing Incompetents and Protecting
“Whistleblowers”, WAYNE LAW REVIEW, 26, (1979), s. 97-118; J. A. Barcia, Update on Michigan’s Whistleblowers’ Protection
Act, DETROIT COLLEGE OF LAW REVIEW, (1988), s. 1-8; R. NADER, P.J. PETKAS, K. BLACKWELL, WHISTLEBLOWING: THE
REPORT OF THE CONFERENCE ON PROFESSIONAL RESPONSIBILITY, (1971).
Bkz. M. H. Malin, Protecting the Whistleblower from Retaliatory Discharge, JOURNAL OF LAW REFORM, 16, (1983), s. 277-
318; U.S. CONGRESS, SENATE COMMITTEE ON GOVERNMENTAL AFFAIRS, THE WHISTLEBLOWERS: A REPORT ON FED-
ERAL EMPLOYEES WHO DISCLOSE ACTS OF GOVERNMENTAL WASTE, ABUSE, AND CORRUPTION, (1978).
Bkz. D. Israel, A. Lechner, Protection for Whistleblowers, PERSONNEL ADMINISTRATOR, 34, (1989), s. 106, U.S. CONGRESS,
HOUSE COMMITTEE ON POST OFFICE AND CIVIL SERVICE, WHISTLEBLOWER PROTECTION ACT OF 1987, H.R. 25, U.S.
GOVERNMENT PRINTING OFFICE, (1987).
249
250
251
252
253
150