devlette etikten 1 - Etik Türkiye.com

2.2.1.1. Etik Davran›fl Standartlar›n› ‹htiva Eden Kanunlar
Kamu yönetiminin meflrulu¤u hukuk ve yasal düzenlemelerden gelir. Kamu yöneticileri taraf›ndan
kullan›lan takdir yetkisi genifl olsa da, vatandafllar›n beklentileriyle uyumlu olmal›d›r. Bir
kamu kuruluflunun günlük ifllerinin muhakemesinin belirli somut olaylarda etkili sonuçlar do¤urabilmesi
için, esnek ve toleransl› olmas› gerekir. Di¤er yandan, al›nabilecek karar seçenekleri alan›n›n,
halk›n iradesinin temsilcisi olan kanun koyucu taraf›ndan düzenlenen etik mevzuat› ile k›-
s›tlanmas› gerekmektedir. Etik mevzuat›, kamu yöneticileri taraf›ndan gündelik ifllerinde karfl›lafl›-
lan etik ikilem ve ç›kar çat›flmalar›na getirilen s›n›rlamalarla çözümler sunar. 126
Etik kanunlar›, kanun koyucu taraf›ndan belirlenen s›n›rlar›n ötesine geçilmesi durumunda,
kamu görevlileri için yapt›r›mlar öngörür. Etik kanunlar ihlal edildi¤inde, para ve hapis cezalar› ile
idari disiplin cezalar› uygulan›r. Hukuki yapt›r›mlar, kamu görevlilerine kamu yarar›na istihdam
edildiklerini ve bu yükümlülü¤ün hafife al›nmamas› gerekti¤ini hat›rlatan en etkili mekanizmalard›r.
Di¤er yandan, bir kamu görevlisine etik kanununun ihlali sebebiyle yapt›r›m uyguland›¤›nda
di¤er kamu görevlileri için bu yapt›r›m, etik d›fl› davran›fllar›n oluflmamas› yönünde bir önleyici
mekanizma ifllevi görür.
Etik davran›fl standartlar›n› ihtiva eden kanunlar›n bafl›nda ceza kanunlar› gelmektedir. Bütün
ülkeler, yolsuzlu¤un birçok çeflidini ceza kanunlar›nda tan›mlam›fllar ve yapt›r›ma tabi tutmufllard›r.
Ceza kanunlar›yla birlikte kamu yönetimi kanunlar›, ç›kar çat›flmas› kanunlar›, mal beyan› kanunlar›,
kamu kaynaklar›n›n kullan›m›yla ilgili kanunlar ve bilgi edinme hakk› kanunlar› da etik
d›fl› davran›fllar› düzenleyen mevzuata dahildir.
Etik kanunlar›n›n sa¤lad›¤› avantajlar yan›nda dezavantajlar› da bulunmaktad›r. 127
‹lk olarak
etik kanunlar› genel durumlar› düzenleyen çerçeve normlar sundu¤undan belirli somut olaylar sözkonusu
oldu¤unda eksik kalmaktad›rlar. 128
Bir di¤er dezavantaj ise, etik mevzuat›n›n uygulanmas›n›n genel olarak zor olmas›d›r. Etik kanunlar›ndaki
boflluklar, kan›t sa¤lamaktaki güçlükler, etik d›fl› davran›fllarda bulunan kamu görevlilerinin
di¤er kamu görevlileri taraf›ndan ihbar edilmesindeki isteksizlik, düzensiz ve seyrek kovuflturmalara
neden olmaktad›r. Etik kanunlar›n›n düzenli ve etkili uygulanmas›ndaki eksiklikler
126
127
128
Bkz. COOPER, THE RESPONSIBLE ADMINISTRATOR, s. 149.
Etik kanunlar›n›n dezavantajlar› ve bu dezavantajlar›n çözüm yollar› hakk›nda ayr›nt›l› bilgi için bkz. GORTNER, ETHICS FOR
PUBLIC MANAGERS; COOPER, THE RESPONSIBLE ADMINISTRATOR.
Kamu idaresi alan›nda klasik yazarlardan Fritz Morstein Marx’›n seneler önce isabetle öngördü¤ü gibi “‹dari sorumlulu¤un
yönünü yasama kararlar› belirlese de, kanunlar idari faaliyetin rotas›n›n çerçevesini spesifik olarak çizme konusunda eksik kal›r.
Kanunlar hiçbir zaman her somut olay› düzenleyemez.” Bkz. F. M. MARX, PUBLIC MANAGEMENT IN THE NEW DEMOCRA-
CY, (1940), s. 247.
97