devlette etikten 1 - Etik Türkiye.com

ilkeleri ya da yasalar, eylemleri do¤ru ya da yanl›fl fleklinde s›n›fland›r›rken; etik ilkeler, hangi eylemlerin
iyi oldu¤unu söyler. Hukuk, yasalar çerçevesinde ne yap›labilece¤ini; etik ise, ne yap›lmas›
gerekti¤ini belirtir. 39
Etik ve hukukun ayn› fley olmad›¤›, yasalar ve etik ilkeler karfl›laflt›r›ld›¤›nda daha iyi görülecektir.
Öte yandan, yasalar›n suç sayd›¤› eylemlerin büyük ço¤unlu¤u etik aç›dan da yanl›fl eylemlerdir
(h›rs›zl›k yapmak gibi). ‹kisi aras›ndaki fark, yapt›r›m biçiminden kaynaklan›r. Hukukta yapt›r›m,
maddidir. Suç iflleyen cezaland›r›l›r. Geleneksel olarak etikte ise, yapt›r›m vicdanidir.
Hukukun amac›, adaleti gerçeklefltirmektir. Buna karfl›n, eti¤in amac›, “iyi”yi gerçeklefltirmek
ya da iyiye ve do¤ruya ulaflmakt›r. ‹nsanl›k tarihi boyunca temel etik de¤erlerin bir ço¤u zaman
içerisinde hukuki norm haline gelmifltir. Kanunlar, genellikle, yap›lmamas› gereken insan eylem
ve davran›fllar›n› belirlemifl ve s›n›rlam›flt›r. Bir baflka ifadeyle, insanlar›n eylem ve davran›fllar›n›n
ahlaki ölçüleri, hukuksal norm haline dönüfltürülmüfltür. Ancak hukuk ve etik aras›nda öteden beri
bir çat›flma süregelmektedir. Temel sorun fludur, acaba etik de¤er yarg›lar›n›n temel koruyucusu
hukuk mu olmal›d›r Devlet bir tak›m kurallar koyarak etik kurallar›n uygulanmas›n›
sa¤layabilir mi
Hukuk, insanlar›n gerek birbirleriyle gerekse devletle olan iliflkilerinde uyulmas› gereken kurallar›
belirler ve bunlar› yapt›r›ma ba¤lar. Hukukta “yapt›r›m gücü”, toplumda yanl›fllar› ve kötülükleri
cezaland›r›r. Bu bak›mdan, hukuk kurallar› ile etik de¤erler korunabilir. Ancak, sorun her zaman
bir kanun ile çözümlenmeyebilir. Kanunun gücü, bazen belirli kifli ve/veya gruplara karfl› etkili olmayabilir
veya uygulanamayabilir. Bu bak›mdan etik bilincin tesisi, kanun d›fl›nda vicdan ile de yak›ndan
iliflkilidir. Vicdan, etik de¤er yarg›lar›n› bir yapt›r›m gücü olmaks›z›n korur ve gözetir.
Etik ile hukuk aras›nda bafll›ca farkl›l›k ve benzerlikler flunlard›r:
• Hukuk kurallar›, insanlar›n davran›fl ve eylemlerini düzenler ve bunlara baz› s›n›rlamalar getirir.
Hukuk kurallar›n›n yapt›r›m› söz konusudur. Etik kurallar› da insan davran›fl ve eylemlerini
s›n›rland›r›r, ancak hukuk kurallar›ndan farkl› olarak etik kurallar›n›n resmi bir yapt›r›m› olmayabilir.
Son dönemlerde kamuda artan etik d›fl› faaliyetler, ülkeleri, kamuya bahfledilen yetkiyi kontrol
edebilmek amac›yla, etik ilkeleri yapt›r›ma ba¤lamak için çeflitli düzenlemeler yapma yoluna
itmifltir. Kamu yönetiminde eti¤in yapt›r›m›, günümüzde manevi olmaktan çok maddidir.
39
Bkz. SÜLEYMAN ‹RVAN, RAGIP DURAN, F‹KRET ‹LK‹Z, DERLEYEN: SEVDA ALANKUfi, MEDYA, ET‹K VE HUKUK (2003),
s. 57-58.
59