Show publication content!
Show publication content!
Show publication content!
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
126<br />
Monika Jadzińska<br />
W procesie poprzedzającym podjęcie decyzji odnośnie<br />
działań konserwatorskich dzieł sztuki nowoczesnej, niezbędna<br />
jest analiza złożonej relacji pomiędzy wszystkimi tymi sferami.<br />
Zależność ta, która w różnym stopniu zakłada udział materii<br />
dla zachowania przesłania zgodnego z intencją artysty i odpowiednio<br />
oddziałującego na odbiorcę, stanowi w sztuce instalacji<br />
o brandyjskiej jedności dzieła sztuki.<br />
Nowe wyzwania dla konserwacji<br />
w świetle pytań o wartości<br />
Konserwacja tradycyjnych dzieł sztuki ma za zadanie<br />
zachowanie i przedłużenie życia obiektu rozumianego, jak już<br />
stwierdziliśmy, w kategoriach przedmiotu, dla którego można<br />
ustalić pewien jego „stan”. W odróżnieniu od „wartości” kreujących<br />
tożsamość dzieła, „stan” związany jest zazwyczaj z materią.<br />
Zmiana „stanu” jest niezamierzona, niepożądana, wiążąca<br />
się ze zniszczeniem, ubytkiem i degradacją. Dzieła sztuki<br />
instalacji stworzone są z innym założeniem. Część z nich zakłada<br />
zmianę i degradację materiału, jako ilustrację pewnych<br />
procesów (np. prace z lodu czy materiałów organicznych). Inne<br />
istnieją tylko w danym miejscu i czasie (site specifi c), jeszcze<br />
inne są tworami mobilnymi, a ich forma zależna jest od kontekstu,<br />
czy przestrzeni. Są też i takie, których destrukcja łączy<br />
się z nieznajomością technologii lub procesów starzeniowych<br />
wykorzystanych materiałów i jest niezamierzona. Niewłaściwa<br />
interpretacja konserwatora, czy kuratora, owocująca złymi<br />
ingerencjami, może zmienić dzieło w sposób drastyczny. Jego<br />
zachowanie zależne być musi od rozpoznania ontologicznej<br />
ramy koncepcyjnej i powiązania jej z koncepcją autentyzmu 25 .<br />
Jeżeli rama ontologiczna skierowana jest na aspekt materialny<br />
dzieła, tam też należy upatrywać autentyczności, jeżeli zaś na<br />
ukazanie idei - autentyzm dotyczyć będzie w większym stopniu<br />
tej sfery. Rozpoznajemy, czym dla danej instalacji jest „Świat”<br />
i „Ziemia” w heideggerowskim znaczeniu, śledząc materię<br />
w kontekście obszarów konceptualnych.<br />
Zmiana roli konserwatora<br />
Specyfi ka sztuki nowoczesnej wymaga poczynienia<br />
szerszych zmian na polu teoretycznym, ale i praktycznym,<br />
co powoduje zmianę roli konserwatora-restauratora. Opieka<br />
nad dziełami tego typu obejmuje: szeroką analizę w zakresie<br />
materii, formy, kontekstu i relacji z przestrzenią itd.; badania<br />
humanistyczne określające ideę i wartości dzieła, a także<br />
badania z dziedziny nauk ścisłych nad materią, technologią<br />
i technikami wykonania. Konserwator, obecny przy akwizycji,<br />
określa stan zachowania dzieła, znaczenie poszczególnych<br />
elementów, materii, warunki aranżacji oraz możliwości i<br />
kształt kolejnych prezentacji. Autorskie deklaracje, określenie<br />
materiałów i technik oraz historii dzieła, jak również sugestie<br />
na temat zachowania na przyszłość, uzyskuje u samego<br />
„źródła”, przeprowadzając specjalistyczne wywiady z artystą,<br />
jego współpracownikami, poprzednimi kuratorami wystaw,<br />
25 Laurenson Pip, Authenticity, Change Authenticity, Change and<br />
Loss in the Conservation of Time-Based Media Installations, 2006,<br />
www.tate.org.uk (11.03.2007).<br />
konserwatorami, technikami itd. Pozwala to często zidentyfi -<br />
kować poszczególne elementy działa bez kosztownych badań<br />
materiałoznawczych. Prawidłowe zachowanie sztuki nowoczesnej<br />
uwarunkowane jest wnikliwym rozpoznaniem dzieła<br />
i podążaniem za intencją artysty. Mając tak przebadany obiekt<br />
można określić projekt postępowania konserwatorskiego, decydując<br />
się, w zależności od charakteru dzieła i jego stanu zachowania,<br />
na działania profi laktyczne lub aktywną ingerencję.<br />
W przypadku dzieł sztuki instalacji konserwator jest również<br />
interpretatorem i wykonawcą re-instalacji, rekonstrukcji, repliki,<br />
bądź emulacji. Niekiedy musi wymienić pewne elementy,<br />
zachowując i konserwując stare, lub pozwalając im zniknąć.<br />
Sporządza rozszerzoną w porównaniu do dzieł sztuki tradycyjnej<br />
dokumentację. W czasie dalszego „życia” obiektu monitoruje<br />
jego stan i przeciwdziała, jeśli trzeba, konsekwencjom<br />
działania czasu, człowieka, czy niekorzystnych warunków.<br />
Jego rola polega więc na połączeniu wiedzy z dziedzin humanistycznych<br />
i nauk ścisłych, aktywności badawczej, umiejętności<br />
technicznych i manualnych, jak również „żywym kontakcie”<br />
z twórcą i jego dziełem 26 .<br />
Dokumentacja<br />
W odniesieniu do sztuki nowoczesnej istotnie wzrosła<br />
rola dokumentacji. Oprócz tradycyjnej funkcji opisu działań<br />
konserwatorskich, stanowi ona również formę certyfi katu autorskiego,<br />
a także środka prawnego zabezpieczenia. Zaczęła<br />
mieć charakter bardziej dynamiczny: „ma za zadanie przygotować<br />
narzędzia dla konserwatora, by złagodzić ryzyko nieznajomości<br />
tego, jak dzieło zainstalować, wyeksponować, przedstawić<br />
i zachować” 27 . Dokumentacja, zawierająca również<br />
konserwatorskie wywiady z artystami, staje się niezbędna dla<br />
dalszej egzystencji dzieła, jego zrozumienia, przeprowadzania<br />
prac konserwatorskich, instalacyjnych, aranżacyjnych, wystawienniczych.<br />
transportowych i wielu innych. „Dokumentacja<br />
stanowić będzie często jedyne źródło, na którym bazować będą<br />
działania nad zachowaniem i prezentacją instalacji. Będzie też<br />
alternatywą w stosunku do działań konserwatorskich nad<br />
materialną tkanką obiektu” 28 . Zmniejszyła się więc granica<br />
26 W 2007 roku w Tate Modern odbyła się, podsumowująca to zagadnienie,<br />
konferencja pt. Shifting Roles and Shifting Practices:<br />
Artists’ Installations and the Museum., na którą zostali zaproszeni<br />
konserwatorzy, kuratorzy, historycy sztuki, artyści, ekonomiści,<br />
technicy, prawnicy i naukowcy, by przedyskutować charakter<br />
zmian. Również: Laurenson Pip, Inside Installations. Preservation<br />
Strategies. The Shifting Role of the Conservator, www.insideinstallations.org<br />
(02.12.2008); Stulik Dusan, Historia sztuki – konserwacja<br />
jako nauka – sztuka konserwacji–restauracji: z wielu jedno –<br />
e pluribus unum, [w:] Sztuka konserwacji i restauracji. Cesare Brandi<br />
(1906-1988). Jego myśl i debata o dziedzictwie. Sztuka konserwacji–restauracji<br />
w Polsce, ed. I. Szmelter, M. Jadzińska, Warszawa<br />
2007, s. 108-116.<br />
27 Laurenson Pip, Inside Installations. Preservation Strategies. The<br />
Shifting Role of the Conservator, również: www.insideinstallations.<br />
org, (02.12.2008).<br />
28 Hummelen Ysbrandt, Conservation Strategies for Modern and Contemporary<br />
Art. Recent Development in the Netherlands, Cr 3, 2005,<br />
s. 24.
Change language