180 Andrzej K. Olszewski Bentona Dzisiejsza Ameryka (1930-1931) powstał w Związku Radzieckim, z pewnością ze względu na dynamizm tematyki przemysłu i pracy zyskałby ofi cjalne uznanie. Edward Możejko tak ocenia opinie M. C. Bowna – autora pracy, Socialist Realism Painting :„Autor zebrał ogromny materiał zawierający 544 reprodukcje malarstwa socrealistycznego i co ciekawsze, nie potraktował tego zjawiska jako symptomu totalitaryzmu w sztuce (wbrew przytoczonym przez siebie przykładom świadczącym o tym, że malarze pracowali często pod naciskiem służb bezpieczeństwa i za niewłaściwe przedstawianie Stalina przypłacali niekiedy życiem), lecz uznał je za część ”. 9 Wydaje się, że tu leży istota sporów interpretacyjnych. Gdyby w gruncie rzeczy odrzucić agresywną i prymitywną agitację polityczną, to zostanie po prostu lepsze, lub gorsze malarstwo realistyczne, którego nastawiona na awangardę historia sztuki współczesnej nie dostrzegała, lub miała za nic. Podobne kontrowersje budzi też architektura projektowana w różnych formach tradycji klasycznej. Już od początku XX w. występowały najrozmaitsze warianty „uproszczonego klasycyzmu”, lub wręcz tradycja akademicka. Szczególnie zaś w latach 20-tych i 30-tych. 10 Faktem jest, że systemy totalitarne uważały tę tradycję za najbardziej odpowiednią dla swych ideologii, lecz nie zawsze była to reguła narzucona przez doktrynę. Formy te występowały szczególnie w latach 30-tych tak w Ameryce,jak i we Francji, Belgii, czy Polsce. Niejednokrotnie słyszałem opinię, że gmach Muzeum Narodowego w Warszawie to architektura „faszystowska”. Jest to typowe przyczepianie politycznych etykietek, poza wiedzą i widzeniem. Przykładów takich można podać bardzo wiele. Drugi mit związany z socrealizmem jest dużo groźniejszy. Nazwałbym go mitem wyłącznego stylu dla całego PRL -u, to zaś prowadzi do fałszerstwa historii. Tak niestety sądzi niemała część społeczeństwa. Monika Małkowska pisała przed kilku laty, że : „W mniemaniu większości młodych, socrealizm trwał tyle lat, co Polska Ludowa. Czyli nie pięć... ale ponad czterdzieści. Nie tylko słabo znają historię, mącą im w głowach również mądrości z Internetu. [...] Nic więc dziwnego, że według ludzi urodzonych w latach 70. i 80. socrealizm to jedyny oryginalny styl, jakim wyróżniała się sztuka powojennej Polski.” 11 Podobnie Małgorzata Lisowska – Magdziarz, stwierdza, że „wielu młodszych użytkowników kultury utożsamia socrealizm z całym PRL”. 12 Ten sposób oceny wynika z obecnie jednostronnego i wyłącznie negatywnego oceniania całego PRL-u (takie myślenie przypomina czasy stalinowskie), co jest odnośnie do sztuki nonsensem. Sztuka i kultura w PRL-u roku 1950 i 1960 to zupełnie inne światy, zasadniczo wyróżniające PRL spośród tzw. demokracji ludowych. Gdyby przyjąć takie 9 Możejko, o.cit.,s.309 10 Franco Borsi, The Monumental Era.European Architecture and Design 1929-1939. Lund Humphries London. 11 Monika Małkowska,, Gdy serce biło jedno, „Rzeczpospolita”2003 nr.87 s.A10. 12 Małgorzata Lisowska – Magdziarz, Socrealizm bez wartościowania. Fascynacja socrealizmem w tekstach kultury popularnej w Polsce po 1989 roku, w: Stępnik, Piechota, Socrealizm...op.cit.,s.428 śmieszne stanowisko wynikające z braku wiedzy i widzenia czegokolwiek, to by oznaczało, że Pomnik Przyjaźni Polsko- Radzieckiej (1954) i Portret Wielokrotny (1967) Aliny Szapocznikow należą do socrealizmu,jako że powstały w PRL-u; albo Tadeusza Łodziany Kolejarz na MDM (1952) i syntetyczna w formie abstrakcyjnej Rzeźba przydrożna (1957); dodajmy jeszcze na tymże MDM-ie Hutnika Jerzego Jarnuszkiewicza i jego piękna forma przestrzenna Glob w Elblągu (1965). 13 Aleksander Kobzdej, za którym niczym jakaś zmora wlecze się Podaj cegłę, należał od końca lat 50-tych do czołówki przedstawicieli informelu. Trzeci z kolei mit socrealizmu, to czasy nam najnowsze (czy jest to mit zweryfi kuje czas). Dotyczy on żywotności socrealizmu w czasie obecnym. Tak uważa Małgorzata Lisowska – Magdziarz, która widzi tradycję kodów socrealistycznych między innymi w reklamie. Autorka tak pisze o komunikatach reklamowych: „[...]na kontraście z socrealizmem (m.in.) oparto kampanię, wprowadzającą napój owocowy frugo; sieć supermarketów Carrefour umieszczając na billboardach obrazy będące wyraźnymi intertekstualnymi nawiązaniami do słynnych dzieł malarskich socrealizmu (np. Na rusztowaniu Stefanowskiego, Ślubowania Siewierskiego, Manifestacji pokojowej młodzieży Krysińskiej). Polar oferował , a fi rma Seat zachęcała do kupowania samochodów przy pomocy m.in. fotomontaży wykorzystujących powszechnie (w tej części Europy)znane fotografi e pozdrawiającego lud Lenina. Wycinki z socrealistycznych kronik fi lmowych uzasadniały potrzebę jedzenia chleba chrupkiego Wasa. Typowy socrealistyczny chór męski w charakterystycznych krawatach i fryzurach wyśpiewywał - reklamując w telewizji klej budowlany”. 14 Niewątpliwie jest w tym dużo racji, choć jest też faktem, że pewne czynności i towarzyszące im gesty mogą być tylko takie a nie inne. Gest człowieka z łopatą zawsze będzie taki sam. Jest przecież sprawą oczywistą, że ideowa funkcja obrazu, czy rzeźby w konwencji socrealistycznej nie leży w jego formie, lecz politycznej deklaratywności. Forma ta jest nadal żywotna i ponadto przez szerokie masy pożądana, choć treść stoi jak najdalej od deklaracji politycznych. Wystarczy przypomnieć tu malarstwo, czy rzeźbę pomnikową poświęconą wybitnym postaciom, np. papieżowi. W wywiadzie przeprowadzonym przez Łukasza Radwana z czołowym przedstawicielem dobrej rzeźby realistycznej Marianem Koniecznym i złośliwie zatytułowanym „Jan Paweł Lenin” czytamy: „U stóp pomnika w Licheniu pierwotnie miała być tylko umieszczona postać księdza. Ale artysta usłyszał, że skoro 13 Współczesna forma plastyczna w pejzsażu miasta w Polsce. Katalog. Wstęp Małgorzata Szelepin, Wrocław Muzeum Architektury 1974; Katarzyna Skolimowska, Rzeźba architektoniczna Warszawy lat 50.XX wieku. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Andrzeja K. Olszewskiego katedrze Historii Sztuki Akademii Teologii Katolickiej (UKSW) 1999 14 Małgorzata Lisowska – Magdziarz, Socrealizm bez wartościowania. Fascynacja socrealizmem w tekstach kultury popularnej w Polsce po 1989 roku, w: Stępnik, Piechota, Socrealizm..., s. 434.
– No i zrobiłem płaskorzeźby – opowiada Konieczny. Ludzie uwiecznieni na ścianach cokołu nie różnią się niczym od proletariackich bohaterów utrwalanych w kamieniu i spiżu we wczesnym PRL. Tak jak i tam, tak i tutaj lud pcha taczki, na nogach ma gumiaki, a na głowach berety- To są przecież realne rzeczy, nadal buduje się w gumiakach – tłumaczy Konieczny.> [...] Estetyka pozostaje mniej więcej ta sama, zmieniają się tylko bohaterowie. Posągi Lenina i jego towarzyszy ustąpiły miejsca księdzu Popiełuszce, Piłsudskiemu i przede wszystkim Janowi Między MDM a Minneapolis. O kilku mitach socrealizmu 181 Pawłowi II. Ich uroda jest zwykle odwrotnie proporcjonalna do pompy, z jaką są odsłaniane” 15 . Kochana przez lud konwencja była i jest w gruncie rzeczy żywa przez całe dziesięciolecia. Polityczne nakazy i hasła narzuciły jej swego czasu rolę politycznej propagandy. Odrzucenie tych naleciałości pozwoli zająć się sprawami tak formy, jak i treści, wyeliminować nieudolne i toporne kicze, oraz nabrać do sprawy właściwego dystansu już bez mitów. Niniejszy tekst został opublikowany w pracy: „Rzeźba” w architekturze, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego, 2008. Fot. 1. Paweł Maliński, Pomnik Budowy Drogi Brzeskiej 1825, Warszawa ul. Grochowska 15 Łukasz Radwan, Jan Paweł Lenin,”Wprost” 2006 nr.44, s.114-115
- Seite 1 und 2:
ZABYTKI DRUGIEJ POŁOWY XX WIEKU -
- Seite 3:
Publikacja jest poświęcona pamię
- Seite 6 und 7:
6 Spis treści Detlef Karg Nachkrie
- Seite 8 und 9:
Nach Italien, Frankreich und Ungarn
- Seite 11 und 12:
Die Architektur der Nachkriegsmoder
- Seite 13 und 14:
Practical restoration was always ai
- Seite 15 und 16:
Regarding the preservation of the U
- Seite 17 und 18:
Utrwalony w historii, mitach i lege
- Seite 19 und 20:
Etap drugi (1950-1956) Arbitralnie
- Seite 21 und 22:
Budynki hotelowe w osiedlu Młodoś
- Seite 23 und 24:
percepcji urbanistyki i niejednokro
- Seite 25 und 26:
Nowa Huta lat pięćdziesiątych. D
- Seite 27 und 28:
Nowa Huta lat pięćdziesiątych. D
- Seite 29 und 30:
Als Leitprojekt schlechthin der Nac
- Seite 31 und 32:
Die 1969 dem Publikum übergebene U
- Seite 33 und 34:
den Raum vorgegeben wird, nämlich
- Seite 35 und 36:
Die Urania-Weltzeituhr auf dem Berl
- Seite 37:
Abb. 6. Auf dem Schaft montiertes G
- Seite 40 und 41:
40 Mariusz Czuba Umownie przyjąć
- Seite 42 und 43:
42 Mariusz Czuba po ustaleniach Sob
- Seite 44 und 45:
44 Mariusz Czuba Fot. 1. Kościół
- Seite 46 und 47:
46 Mariusz Czuba Fot. 6. Kościół
- Seite 48 und 49:
48 Yuriy Denysenko, Kateryna Denyse
- Seite 50 und 51:
50 Yuriy Denysenko, Kateryna Denyse
- Seite 52 und 53:
52 Yuriy Denysenko, Kateryna Denyse
- Seite 54 und 55:
54 Mark Escherich Schreinern ist im
- Seite 56 und 57:
56 Mark Escherich Schirrmeister fas
- Seite 58 und 59:
58 Mark Escherich Abb. 3. Zwickau-E
- Seite 60 und 61:
60 Mark Escherich Abb. 9. Jena, Geo
- Seite 62 und 63:
62 Mark Escherich Abb. 13. Baruth/B
- Seite 64 und 65:
64 Thomas Flierl Flugzeugfabriken«
- Seite 66 und 67:
66 Abb. 6. Abb. 7. Thomas Flierl
- Seite 69 und 70:
„In the 20 th Century Architectur
- Seite 71 und 72:
Klinger hält dazu allgemein fest:
- Seite 73 und 74:
Abb. 2. Docomomo Founding Conferenc
- Seite 75 und 76:
Abb. 6. Johannes Duiker, Bernard Bi
- Seite 77 und 78:
Als Brennpunkt des Kalten Krieges e
- Seite 79 und 80:
Nach dem Fall des Eisernen Vorhangs
- Seite 81 und 82:
Nach dem Fall des Eisernen Vorhangs
- Seite 83 und 84:
Nach dem Fall des Eisernen Vorhangs
- Seite 85 und 86:
Abb. 11. Abb. 12. Nach dem Fall des
- Seite 87 und 88:
Nach dem Fall des Eisernen Vorhangs
- Seite 89:
Nach dem Fall des Eisernen Vorhangs
- Seite 92 und 93:
92 Jörg Haspel
- Seite 94 und 95:
94 Jörg Haspel
- Seite 96 und 97:
96 Jörg Haspel
- Seite 98 und 99:
98 Jörg Haspel
- Seite 100 und 101:
100 Jörg Haspel
- Seite 102 und 103:
102 Jörg Haspel
- Seite 104 und 105:
104 Jörg Haspel
- Seite 106 und 107:
106 Jörg Haspel
- Seite 108 und 109:
108 Jörg Haspel
- Seite 110 und 111:
110 Jörg Haspel
- Seite 113 und 114:
Wie in den meisten Städten Deutsch
- Seite 115 und 116:
gefertigt worden. Fritz Kühn entwa
- Seite 117 und 118:
zeigt sich deutlich im Äußeren. D
- Seite 119 und 120:
Wohnbebauung an der Windmühlenstra
- Seite 121:
Sowjetischer Messe-Pavillon Foto: I
- Seite 124 und 125:
124 Monika Jadzińska wyrazili konc
- Seite 126 und 127:
126 Monika Jadzińska W procesie po
- Seite 128 und 129:
128 Monika Jadzińska zdjęcia, rys
- Seite 130 und 131: 130 Monika Jadzińska Fot. 1. W szt
- Seite 133 und 134: Wenn es um das Erbe nach dem so ver
- Seite 135 und 136: Noch im gleichen Jahr hatten der Ba
- Seite 137 und 138: heranreichend, deren Abriss in Teil
- Seite 139 und 140: die Forderung nach den erforderlich
- Seite 141 und 142: Nachkriegserbe - Denkmalpfl ege in
- Seite 143 und 144: Nachkriegserbe - Denkmalpfl ege in
- Seite 145 und 146: Abb. 13. Eisenhüttenstadt, Gastst
- Seite 147 und 148: Abb. 17. Eisenhüttenstadt, Wohnkom
- Seite 149 und 150: Obecnie wciąż nowe grupy budowli
- Seite 151 und 152: Województwa Mazowieckiego w ostatn
- Seite 153 und 154: Warszawskiego SARP. 15 Mimo wygłos
- Seite 155 und 156: Fot. 3. Warszawa, relikty Supersamu
- Seite 157 und 158: Ochrona architektury z 2 połowy XX
- Seite 159: Ochrona architektury z 2 połowy XX
- Seite 162 und 163: 162 Pál Lővei und anschließend s
- Seite 164 und 165: 164 Pál Lővei emblematische „St
- Seite 166 und 167: 166 Pál Lővei Abb. 3. Budapest, S
- Seite 168 und 169: 168 Pál Lővei Abb. 8. Dunaújvár
- Seite 170 und 171: 170 Hubert Mącik Wydziału Humanis
- Seite 172 und 173: 172 Hubert Mącik - zmianę funkcji
- Seite 174 und 175: 174 Hubert Mącik swojego założen
- Seite 176 und 177: 176 Hubert Mącik Fot. 3. Mozaika w
- Seite 178 und 179: 178 Hubert Mącik Fot. 7. Chatka Ż
- Seite 182 und 183: 182 Andrzej K. Olszewski Fot. 2. Wa
- Seite 185 und 186: Nach dem Ende des Zweiten Weltkrieg
- Seite 187 und 188: Denkmalwerte Volksparkanlagen in Os
- Seite 189 und 190: Denkmalwerte Volksparkanlagen in Os
- Seite 191 und 192: Denkmalwerte Volksparkanlagen in Os
- Seite 193 und 194: Denkmalwerte Volksparkanlagen in Os
- Seite 195 und 196: Denkmalwerte Volksparkanlagen in Os
- Seite 197 und 198: Denkmalwerte Volksparkanlagen in Os
- Seite 199 und 200: Denkmalwerte Volksparkanlagen in Os
- Seite 201 und 202: Problems of preserving the heritage
- Seite 203 und 204: ning and volume-composite qualities
- Seite 205: What style of building is this? Fig
- Seite 208 und 209: 208 Aleksandra Sumorok eklektyzmu.
- Seite 210 und 211: 210 Aleksandra Sumorok architektoni
- Seite 212 und 213: 212 Aleksandra Sumorok wspaniałomy
- Seite 214 und 215: 214 Aleksandra Sumorok Fot. 3. Pier
- Seite 216 und 217: 216 Iwona Szmelter Kontrowersje w o
- Seite 218 und 219: 218 Iwona Szmelter 1964, Dokument z
- Seite 220 und 221: 220 Iwona Szmelter Określenie wart
- Seite 222 und 223: 222 Małgorzata Włodarczyk kulturo
- Seite 224 und 225: 224 Małgorzata Włodarczyk Należy
- Seite 226 und 227: 226 Małgorzata Włodarczyk Fot. 3.
- Seite 229 und 230: NOTKI BIOGRAFICZNE AUTORÓW POLSKIC