Show publication content!
Show publication content!
Show publication content!
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
ozwiązania w formach kompleksowej sztuki, właśnie tych<br />
nietypowych, nowatorskich, mieszanych, z elementami sztuki<br />
performatywnej, fi lmu, happeningu, sztuki konceptualnej, instalacji,<br />
video, internetu itd. W ślad po przełomie kulturowym<br />
XX wieku powstały nowe problemy z zachowaniem dziedzictwa<br />
sztuk wizualnych. Nie ma miejsca w tej publikacji na osobną<br />
analizę teoretyczną i opis praktyk, ale poświeciłam im wiele<br />
publikacji. Generalizując – opieka nad zróżnicowaną spuścizną<br />
sztuki najnowszej jest zadaniem dla opiekunów wykształconych<br />
bardzo interdyscyplinarnie, dojrzałych erudytów, którzy<br />
potrafi ą zaprojektować kompleksową ochronę dla zapewnienia<br />
istnienia dzieł i odbioru ich wartości artystycznych, historycznych,<br />
naukowych, wartości nowości, wartości pamięci, patyny<br />
i wielu innych – powstałych w oczach ich odbiorców. Mimo<br />
retoryki typowej dla kryzysu wartości nadal wśród społeczności<br />
związanej z ochrona dziedzictwa kulturowego jest wiele<br />
osób ceniących wartości i odpornych na manipulację oraz presję<br />
otoczenia. Stawka jest bardzo wysoka, bowiem mimo świadomości<br />
nieodnawialnego charakteru i roli dziedzictwa… na<br />
naszych oczach codziennie zanika, wręcz bezpowrotnie ginie<br />
nowoczesna i współczesna sztuka. Istniejące procedury analizy<br />
wartości dzieł sztuki w stosunku do niektórych z nich stały się<br />
anachroniczne i nie odpowiadające rzeczywistości spuścizny<br />
kulturalnej.<br />
Zatem sztuki wizualne w całym swym bogactwie stały<br />
się poważnie zagrożone w swym długotrwałym istnieniu.<br />
Zastanowienia i rewizji wymaga postępowanie, dotąd cenione<br />
a określone jako zgodne z utartymi poglądami. Stały się one<br />
jednak nieadekwatne do stanu spuścizny kultury. Nie budzi<br />
wątpliwości, że nowa w formie i ekspresji sztuka wymaga nowych<br />
metod opieki.<br />
Nie wartościując styku starego z nowym – potwierdza<br />
to znana prawdę, że należy przyjąć do wiadomości zmianę cywilizacyjną,<br />
iść z duchem czasów, analizując objawy na polu<br />
dziedzictwa kulturowego. Krytyka wraz z zaniechaniem prowadziłaby<br />
wprost do zaniedbania kolekcji, zwłaszcza w sytuacji,<br />
jeśli nie towarzyszyłaby jej opieka konserwatorska zgodna<br />
z nowymi potrzebami i charakterem sztuki wizualnej.<br />
Wprawdzie sarkastycznie mówi się, że sztuka współczesna<br />
jest śmiertelna i ta obecna sztuka jest adresowana tylko<br />
do jej współczesnych. Jednak tak pejoratywne nastawienie<br />
jest wbrew naturalnemu prawu do szacunku dla człowieka<br />
i jego sztuki. Zwłaszcza niesłusznie jako sprawca obwiniany<br />
jest szybki czas zmian kulturowych. Mam wrażenie, że to<br />
nie tempo i czas a obserwowana powszechnie marginalizacja<br />
kultury jest przyczyną braku orientacji i dostatecznej wiedzy<br />
o sztuce dla wprowadzenia nowych zasad jej poszanowania.<br />
Obserwujemy sytuację kiedy dzieła zaraz „po zdjęciu z afi -<br />
sza” zmieniają się w „wraki kultury”, niczym na twory jednorazowego<br />
użytku. Podobnie źle rzecz się ma z otoczeniem<br />
człowieka, architekturą, zabytkami techniki. W konkluzji teza<br />
o „nieodnawialności” zasobu dziedzictwa kultury prowadzi te<br />
rozważania ku potrzebie opieki nad współczesną sztuką wizualną<br />
a zwłaszcza tą innowacyjną i nietypową.<br />
Współczesna kultura wizualna i przemiany w statusie ochrony dziedzictwa kulturowego<br />
Nowe strategie postępowania<br />
217<br />
Nowa forma i idee sztuki, przedwczesne starzenie się<br />
niekonwencjonalnych mediów sztuki, a nawet ich samo<br />
degradacja, stwarzają problemy nie tylko techniczne, z powstrzymaniem<br />
rozpadu, ale głównie natury estetycznej<br />
i etycznej. Dla ochrony spuścizny istotne jest, czy rozpad<br />
i degradacja były zamierzeniem twórcy dzieła, instalacji, wybitnego<br />
budynku architektonicznego, utworu ludowego czy<br />
przedmiotu kultury technicznej. Jeśli nie, to zważywszy na<br />
nieodnawialność dziedzictwa zastanówmy się nad mechanizmami<br />
ochrony. Rozpoznanie i ewaluacja stoją u podstaw<br />
procesu ochrony. Nawet w etycznie najprostszym przypadku,<br />
gdzie określone sa wartości, innowacyjność a materiały są<br />
znane, lecz występują w nowej kombinacji, nietrwałej z powodu<br />
nieprzestrzegania zasad technologicznych, trudno jest<br />
znaleźć rozwiązanie pomyślne dla trwałości dzieła. Istotne<br />
jest oczywiście poznanie idei dzieł, zarówno tych stworzonych<br />
w naszym kręgu kulturowym, jak i odmiennych cywilizacji.<br />
Pojęcie granic oryginału nie jest jednoznaczne dla<br />
wszystkich dzieł. W kręgu kultury europejskiej podstawą<br />
ochrony dziedzictwa jest dążenie do zachowania autentyzmu<br />
zabytku. Przywykliśmy traktować je jako wartość absolutną<br />
i wieczną. A jednak podlega nieustającym przeobrażeniom na<br />
przestrzeni rozwoju cywilizacji i inne jest dla Zachodu, inne<br />
dla Dalekiego Wschodu, gdzie dominuje prymat idei a nie<br />
materii. Koło historii cywilizacji śródziemnomorskiej także<br />
wskazuje na powrót do docenienia roli idei w klasyfi kowaniu<br />
sztuk. Jest to jeden z ważniejszych komponentów w sztuce<br />
współczesnej. Jakkolwiek mówimy o neo-arystotelianiźmie to<br />
kwestia roli idei i pamięci w ochronie spuścizny kulturowej<br />
nie jest prostym odwołaniem do dawnych interpretacji a jedynie<br />
wzbogaceniem istniejących. Kolejne generacje postrzegają<br />
inaczej istotę sztuki, także wartości dokonań cywilizacyjnych,<br />
co jest „odzwierciedleniem potrzeby nowych standardów<br />
materiału dowodowego i nowej wiary w wykorzystanie dziedzictwa”<br />
2 . Dążenie do zachowania autentyczności materiału,<br />
które jest podstawą konserwacji dziedzictwa kultury materialnej<br />
(tangible heritage) nie może być zastąpione przez dowolną<br />
interpretację idei pracy. Natomiast w przypadku dziedzictwa<br />
niematerialnego (intangible heritage) autentyzm, do niedawna<br />
opoka prac konserwatorskich, rozumiany jest nie tylko jako<br />
autentyzm materii (będącej nośnikiem idei), ale także jako<br />
autentyzm wizerunku, przesłania artysty, idei prezentowanej<br />
przez dzieło. W nowych strategiach opieki nad współczesną<br />
kulturą wizualną chodzi o to, aby dzieła były rozpoznane<br />
w „całym bogactwie ich autentyzmu” i ich złożonym, niekiedy<br />
kompleksowym charakterze.<br />
Zmiany podejścia stopniowo znajdują odzwierciedlenie<br />
w wielu opracowaniach naukowych, w tym autorki niniejszego<br />
artykułu, ale przede wszystkim w dokumentach prawnych, para-prawnych,<br />
takich jak Karta Ateńska 1931, Karta Wenecka<br />
2 D. Lowenthal, Authenticity: Rock of Faith or Quicksand Quagmire?,<br />
w: Conservation at the Millenium, “Newsletter The Getty Conservation<br />
Institute” 1999, vol. 14, nr 3, s. 5-8.
Change language