Show publication content!
Show publication content!
Show publication content!
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
II poł. XX wieku, najlepiej oddając także ducha czasu. Budowa,<br />
siłami wiernych, tak olbrzymiej świątyni była reakcją na<br />
lata prześladowań i wszechobecnego kryzysu, a także wyrazem<br />
idei polskiego katolicyzmu.<br />
Polska architektura sakralna II poł. XX wieku jawi się<br />
zatem jako coś zupełnie odmiennego od ofi cjalnej, lansowanej<br />
przez państwo architektury świeckiej, podlegającej innym<br />
procesom i wpływom. Tym samym nie można jej rozpatrywać<br />
na jednej uniwersalnej płaszczyźnie, bez pominięcia jej<br />
roli w utrzymaniu ciągłości tradycji i związków Polski z kulturą<br />
Zachodu. Kościoły w powojennej Polsce pełniły szczególną<br />
rolę, obok swego podstawowego przeznaczenia będąc<br />
niejednokrotnie jedyną przestrzenią wolności i narodowej<br />
tożsamości. Niektóre świątynie, jak chociażby nowohucka<br />
„Arka Pana”, jeszcze w trakcie budowy stały się narodową<br />
wartością, traktowaną na równi z budowlami historycznymi.<br />
Inne świątynie, ze względu na swą awangardową formę<br />
i rzadką w powojennej rzeczywistości klasę artystyczną nowo<br />
wznoszonych realizacji budowlanych, szybko stały się atrakcjami<br />
turystycznymi, a nierzadko wizytówkami miejscowości.<br />
Z tego też względu bardzo wcześnie podjęta została dyskusja<br />
o potrzebie szerszych badań i ochrony powojennej architektury<br />
sakralnej, na równi chociażby z architekturą dwudziestolecia<br />
międzywojennego. Efektem tego stała się publikacja licznych<br />
opracowań analitycznych i katalogowych, obejmujących różne<br />
aspekty i fazy rozwoju powojennej architektury sakralnej<br />
w Polsce 4 . Jak dotąd nie udało się jednak opracować pełnego<br />
katalogu powojennych kościołów, dającego podstawę do<br />
wstępnej waloryzacji zasobu. Powojenna architektura sakralna<br />
znalazła się też w zainteresowaniu służb konserwatorskich,<br />
powoli wchodząc do ewidencji zasobu zabytkowego i rejestru<br />
zabytków. Mimo iż działania te są raczej odosobnione i prowadzone<br />
z różnym nasileniem w zależności od regionu, ogólna<br />
tendencja do objęcia prawną ochroną konserwatorską części<br />
wzniesionych w okresie powojennym kościołów jest wyraźna.<br />
Z analizy danych KOBiDZ spośród 182 obiektów powstałych<br />
4 Por.:A. Majdowski, Inwestycje kościelne i współczesna architektura<br />
sakralna w Polsce. Metodologia i zarys problematyki badawczej,<br />
Toruń 2009; A. K. Olszewski, Próba typologii współczesnych kościołów<br />
w Polsce: Komunikat oraz kilka uwag ogólniejszej natury,<br />
[w:] Sacrum i sztuka, Kraków 2009, s. 85-105.; K. Kucza-Kuczyński,<br />
A. Mroczek, Nowe kościoły w Polsce, Warszawa 1991.<br />
Architektura sakralna II poł. XX wieku w Polsce – waloryzacja i ochrona prawna<br />
w II poł. XX stulecia, znajdujących się w rejestrze zabytków,<br />
39 to budowle sakralne. Są to przede wszystkim świątynie<br />
i kaplice wzniesione w latach 40. i 50. Pojawiają się już jednak<br />
pierwsze wpisy budowli powstałych na przełomie lat 50.<br />
i 60., jak np. wspomniany kościół w Medyni Głogowskiej, kościół<br />
pw. Podwyższenia Krzyża w Hajnówce czy rozbudowany<br />
o modernistyczny korpus kościół we Władysławowie. Przy<br />
braku obowiązującej i od lat postulowanej listy współczesnych<br />
dóbr kultury, obejmującej najciekawsze przykłady architektury<br />
XX wieku, jedynie prawna ochrona konserwatorska zdaje<br />
się być skuteczną formą zabezpieczenia tych budowli przed<br />
zmianami i przekształceniami. Doświadczenia ostatnich lat<br />
pokazują, iż wzniesione w latach 40., 50. i 60. kościoły coraz<br />
częściej ulegają silnym przekształceniom w wyniku prowadzonych<br />
remontów czy modernizacji. Dotyczy to przede wszystkim<br />
obiektów modernistycznych, z uwagi na swą specyfi kę<br />
szczególnie wrażliwych na wszelkie „odnowy”. Nawet budowle<br />
wzniesione pod koniec lat 70. narażone są na przekształcenia<br />
pierwotnej formy, czego ostatnio doświadczył wrocławski<br />
kościół pw. Świętego Ducha. To zaś prowadzić może do stopniowej<br />
utraty istotnej cząstki narodowego dziedzictwa jakim<br />
są powojenne kościoły, będące wyjątkową pamiątką walki pokoleń<br />
Polaków o własną tożsamość kulturową i religijną, a jednocześnie<br />
świadectwem ówczesnych trendów artystycznych<br />
i upodobań estetycznych. Istotne jest to, aby architektura ta<br />
przetrwała w czystej, oryginalnej formie, oddając obraz ówczesnej<br />
rzeczywistości. Przy intensywnej wymianie substancji<br />
i modernizacji architektury mieszkaniowej i municypalnej<br />
z II poł. XX stulecia, kościoły mogą pozostać nierzadko jedynym<br />
świadkiem epoki PRL, co wpisuje się w ogólną, nakreśloną<br />
na wstępie specyfi kę naszego krajobrazu architektonicznego.<br />
Tym samym istnieje pilna potrzeba przeglądu istniejącego<br />
zasobu i opracowania listy obiektów o szczególnym znaczeniu<br />
i wartości. To zaś otworzyć może perspektywę jego skutecznej<br />
i realnej ochronny.<br />
43
Change language