Show publication content!

174
Hubert Mącik
swojego założenia urbanistyczno-architektonicznego. Szczególnie
w latach 60-tych i 70-tych XX wieku ukazywały się
kolejne publikacje na temat budynków Uniwersytetu, głównie
autorstwa Zdzisława Kowalskiego, z najbardziej obszerną
pracą tegoż autora „Miasteczko akademickie w Lublinie: historia,
architektura, ekonomia”, wydaną w 1972 roku, na czele 22 .
Obiektom powstającym dla UMCS poświęcano uwagę także w
publikacjach branżowych, np. gmach rektoratu został uwzględniony
w szerokiej publikacji Przemysława T. Szafera „Współczesna
architektura polska”, wydanej w Warszawie w 1988 roku.
W l. 60-tych i 70-tych XX wieku budynki miasteczka stanowiły
jeden z głównych tematów pocztówek lubelskich, zarówno
wydawanych przez Ruch, jak i później Krajową Agencję
Wydawniczą. Miasteczko było także wielokrotnie ukazywane
w albumach i przewodnikach o Lublinie, fi rmowanych przez
takich autorów, jak Henryk Gawarecki i Czesław Gawdzik 23
czy Edward Hartwig. Miasteczko również dziś jest traktowane
jako istotny element krajobrazu Lublina, wart uwagi
i zwiedzenia 24 . Fakt ilości publikacji, w których podkreślano
walory lubelskiego założenia, ukazuje lubelskie Miasteczko
jako dzieło uznane już przez współczesnych i niewątpliwie
jedno z najważniejszych, jeśli nie najważniejsze, powojenne
założenie urbanistyczno-architektoniczne w Lublinie. Budynki
UMCS stawały się także tematami wystaw w Muzeum
UMCS: w 1999 roku wystawy o budynkach Uniwersytetu, zaś
w 2008-2009 roku wystawy przygotowanej przez stowarzyszenie
Forum Rozwoju Lublina o modernizmie w Lublinie
w latach 1930-1980.
Z dużą ilością publikacji kontrastuje dzisiaj zaznaczony
wyżej brak świadomości wartości Miasteczka wśród mieszkańców
Lublina, pracowników uczelni i ich studentów. Obok
działań prawnych, mających na celu ochronę zachowanych
wartości Miasteczka powinny mieć miejsce działania promocyjne
i PR dotyczące tej problematyki.
5. Zakończenie
Najcenniejsze historycznie, artystycznie i z punktu widzenia
znaczenia ideowego dla uczelni budynki skupione przy
22 Wymienić warto również, ze względu na interesujące informacje
i materiały ikonografi czne inne publikacje Z. Kowalskiego: Dzielnica
Uniwersytecka w Lublinie, Lublin 1964; 25 lat rozwoju państwowych
wyższych uczelni w Lublinie: fakty i liczby, Lublin 1969;
Narodziny pierwszego uniwersytetu Polski Ludowej: dla upamiętnienia
trzydziestej piątej rocznicy powołania Uniwersytetu Marii Curie
Skłodowskiej w Lublinie 1944-1979, Lublin 1979 (wybór dokumentów
i materiałów źródłowych opracowany wraz z S. Flanczewską);
Biblioteka Główna Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie:
przewodnik, Lublin 1980 (wraz z J. Olczak).
23 M.in. szczególnie ciekawe materiały zawarto w opracowaniu
H. Gawareckiego i Cz. Gawdzika, Lublin. Krajobraz i architektura,
Warszawa 1964.
24 Jako przykład może służyć to, iż Miasteczku poświęcono jedną
z części Spacerownika wydawanego jako dodatek do lubelskiego
wydania „Gazety Wyborczej” w 2007 roku (Spacerownik. Lublin
Akademicki, dodatek do „Gazety Wyborczej”, 19. 05. 2007, opr.
M. Bielecka-Hołda i B. Nowak).
Placu M. Curie-Skłodowskiej i ul. Radziszewskiego powinny
być traktowane przez Uniwersytet, jak i miasto – jako istotne
świadectwa rozwoju Lublina i jego chlubnych naukowych
tradycji. Zwłaszcza budynki Rektoratu (z wydziałami Prawa
i Ekonomicznym), Biblioteki i Chatki Żaka mogą stać się
swoistym symbolem chlubnych tradycji kulturowych UMCS
(a także UP) – i jego dziedzictwa architektonicznego. Uniwersytet
zakładany od podstaw w 1944 roku otrzymał rzadki jak
na owe czasy w Polsce zespół urbanistyczno-architektoniczny,
którego bardzo ważnym elementem – formalnie i treściowo –
były i są wymienione budynki. Z pewnością istotne jest, aby
ważne instytucje naukowe Lublina pielęgnowały najbardziej
chlubne części swego wyjątkowego dziedzictwa – w tym budynki
o wysokich wartościach artystycznych, a zwłaszcza niejako
uświęcony tradycją jednego z najważniejszych ośrodków
kulturalnych powojennego Lublina – budynek Chatki Żaka,
swoisty symbol lubelskiej kultury studenckiej.
Nie bez znaczenia jest też aspekt PR i marketingowy
takich działań. W czasie, gdy na świecie i w Polsce mówi się
coraz głośniej o potrzebie ochrony dziedzictwa architektonicznego
drugiej połowy XX wieku – dobry przykład płynący
z UMCS mógłby się stać znakomitym elementem promocji
Uniwersytetu jako instytucji z tradycjami, ale świadomej swej
nowoczesności i reagującej na aktualne trendy.
Przyjazny dla studentów, zaprojektowany w ludzkiej
skali i w ciekawych formach architektonicznych kampus
o interesującej historii mógłby być znakomitym atutem promocyjnym
UMCS i UP, a zarazem miasta Lublin. By tak się stało,
potrzebna jest jednak ochrona zachowanych jeszcze wartości
historycznych i artystycznych reprezentowanych przez zespół
i poszczególne budynki Miasteczka Akademickiego.
Interesująca analogią do sytuacji lubelskiej jest problem
ochrony powojennych budynków uniwersyteckich UJ, poruszany
w branżowych opracowaniach powstających w Krakowie
25 . Jeżeli ochrona późnomodernistycznych budynków
jest dyskutowana w odniesieniu do UJ, uczelni posiadającej
nie znajdujące analogii na polskim i rzadkie na środkowoeuropejskim
gruncie tradycje historyczne i zabytkowe obiekty
uniwersyteckie, tym bardziej potrzeba ochrony powojennego
dziedzictwa architektonicznego powinna być aktualna i rozumiana
w przypadku lubelskich uczelni wywodzących się
z UMCS, funkcjonujących w wyjątkowej na polskim tle przestrzeni
lubelskiego Miasteczka Akademickiego.
25 W opublikowanym przez małopolski Urząd Marszałkowski Atlasie
dóbr kultury współczesnej województwa małopolskiego, opr.
A. Rozenau-Rybowicz, D. Szlenk-Dziubek i P. Białoskórksi, Kraków
2009, znalazły się m.in. Dom Studentek UJ z lat 1962-1964 i Układ
urbanistyczny Miasteczka Studenckiego z lat 1964-1967 i 1971-
1975, o znacznie mniejszej skali i mniej indywidualnych formach
niż lubelskie Miasteczko Akademickie. Autorzy Atlasu proponują
obejmie tych obiektów ochroną prawną.