Show publication content!
Show publication content!
Show publication content!
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
180<br />
Andrzej K. Olszewski<br />
Bentona Dzisiejsza Ameryka (1930-1931) powstał w Związku<br />
Radzieckim, z pewnością ze względu na dynamizm tematyki<br />
przemysłu i pracy zyskałby ofi cjalne uznanie. Edward Możejko<br />
tak ocenia opinie M. C. Bowna – autora pracy,<br />
Socialist Realism Painting :„Autor zebrał ogromny materiał<br />
zawierający 544 reprodukcje malarstwa socrealistycznego<br />
i co ciekawsze, nie potraktował tego zjawiska jako symptomu<br />
totalitaryzmu w sztuce (wbrew przytoczonym przez siebie przykładom<br />
świadczącym o tym, że malarze pracowali często pod<br />
naciskiem służb bezpieczeństwa i za niewłaściwe przedstawianie<br />
Stalina przypłacali niekiedy życiem), lecz uznał je za część<br />
”. 9 Wydaje się, że tu leży istota sporów interpretacyjnych.<br />
Gdyby w gruncie rzeczy odrzucić agresywną i prymitywną<br />
agitację polityczną, to zostanie po prostu lepsze, lub gorsze<br />
malarstwo realistyczne, którego nastawiona na awangardę historia<br />
sztuki współczesnej nie dostrzegała, lub miała za nic.<br />
Podobne kontrowersje budzi też architektura projektowana<br />
w różnych formach tradycji klasycznej. Już od początku<br />
XX w. występowały najrozmaitsze warianty „uproszczonego<br />
klasycyzmu”, lub wręcz tradycja akademicka. Szczególnie zaś<br />
w latach 20-tych i 30-tych. 10 Faktem jest, że systemy totalitarne<br />
uważały tę tradycję za najbardziej odpowiednią dla swych<br />
ideologii, lecz nie zawsze była to reguła narzucona przez doktrynę.<br />
Formy te występowały szczególnie w latach 30-tych tak<br />
w Ameryce,jak i we Francji, Belgii, czy Polsce. Niejednokrotnie<br />
słyszałem opinię, że gmach Muzeum Narodowego w Warszawie<br />
to architektura „faszystowska”. Jest to typowe przyczepianie<br />
politycznych etykietek, poza wiedzą i widzeniem. Przykładów<br />
takich można podać bardzo wiele.<br />
Drugi mit związany z socrealizmem jest dużo groźniejszy.<br />
Nazwałbym go mitem wyłącznego stylu dla całego PRL<br />
-u, to zaś prowadzi do fałszerstwa historii. Tak niestety sądzi<br />
niemała część społeczeństwa. Monika Małkowska pisała przed<br />
kilku laty, że : „W mniemaniu większości młodych, socrealizm<br />
trwał tyle lat, co Polska Ludowa. Czyli nie pięć... ale ponad<br />
czterdzieści. Nie tylko słabo znają historię, mącą im w głowach<br />
również mądrości z Internetu. [...] Nic więc dziwnego, że według<br />
ludzi urodzonych w latach 70. i 80. socrealizm to jedyny<br />
oryginalny styl, jakim wyróżniała się sztuka powojennej Polski.”<br />
11 Podobnie Małgorzata Lisowska – Magdziarz, stwierdza,<br />
że „wielu młodszych użytkowników kultury utożsamia socrealizm<br />
z całym PRL”. 12 Ten sposób oceny wynika z obecnie<br />
jednostronnego i wyłącznie negatywnego oceniania całego<br />
PRL-u (takie myślenie przypomina czasy stalinowskie), co jest<br />
odnośnie do sztuki nonsensem. Sztuka i kultura w PRL-u roku<br />
1950 i 1960 to zupełnie inne światy, zasadniczo wyróżniające<br />
PRL spośród tzw. demokracji ludowych. Gdyby przyjąć takie<br />
9 Możejko, o.cit.,s.309<br />
10 Franco Borsi, The Monumental Era.European Architecture and Design<br />
1929-1939. Lund Humphries London.<br />
11 Monika Małkowska,, Gdy serce biło jedno, „Rzeczpospolita”2003<br />
nr.87 s.A10.<br />
12 Małgorzata Lisowska – Magdziarz, Socrealizm bez wartościowania.<br />
Fascynacja socrealizmem w tekstach kultury popularnej w Polsce<br />
po 1989 roku, w: Stępnik, Piechota, Socrealizm...op.cit.,s.428<br />
śmieszne stanowisko wynikające z braku wiedzy i widzenia<br />
czegokolwiek, to by oznaczało, że Pomnik Przyjaźni Polsko-<br />
Radzieckiej (1954) i Portret Wielokrotny (1967) Aliny Szapocznikow<br />
należą do socrealizmu,jako że powstały w PRL-u; albo<br />
Tadeusza Łodziany Kolejarz na MDM (1952) i syntetyczna<br />
w formie abstrakcyjnej Rzeźba przydrożna (1957); dodajmy<br />
jeszcze na tymże MDM-ie Hutnika Jerzego Jarnuszkiewicza<br />
i jego piękna forma przestrzenna Glob w Elblągu (1965). 13<br />
Aleksander Kobzdej, za którym niczym jakaś zmora wlecze się<br />
Podaj cegłę, należał od końca lat 50-tych do czołówki przedstawicieli<br />
informelu.<br />
Trzeci z kolei mit socrealizmu, to czasy nam najnowsze<br />
(czy jest to mit zweryfi kuje czas). Dotyczy on żywotności socrealizmu<br />
w czasie obecnym. Tak uważa Małgorzata Lisowska<br />
– Magdziarz, która widzi tradycję kodów socrealistycznych<br />
między innymi w reklamie. Autorka tak pisze o komunikatach<br />
reklamowych: „[...]na kontraście z socrealizmem (m.in.)<br />
oparto kampanię, wprowadzającą napój owocowy frugo; sieć<br />
supermarketów Carrefour umieszczając na billboardach obrazy będące wyraźnymi<br />
intertekstualnymi nawiązaniami do słynnych dzieł malarskich<br />
socrealizmu (np. Na rusztowaniu Stefanowskiego, Ślubowania<br />
Siewierskiego, Manifestacji pokojowej młodzieży Krysińskiej).<br />
Polar oferował , a fi rma Seat zachęcała<br />
do kupowania samochodów przy<br />
pomocy m.in. fotomontaży wykorzystujących powszechnie<br />
(w tej części Europy)znane fotografi e pozdrawiającego lud<br />
Lenina. Wycinki z socrealistycznych kronik fi lmowych uzasadniały<br />
potrzebę jedzenia chleba chrupkiego Wasa. Typowy<br />
socrealistyczny chór męski w charakterystycznych krawatach<br />
i fryzurach wyśpiewywał - reklamując<br />
w telewizji klej budowlany”. 14 Niewątpliwie jest w tym dużo<br />
racji, choć jest też faktem, że pewne czynności i towarzyszące<br />
im gesty mogą być tylko takie a nie inne. Gest człowieka z łopatą<br />
zawsze będzie taki sam. Jest przecież sprawą oczywistą, że<br />
ideowa funkcja obrazu, czy rzeźby w konwencji socrealistycznej<br />
nie leży w jego formie, lecz politycznej deklaratywności.<br />
Forma ta jest nadal żywotna i ponadto przez szerokie masy pożądana,<br />
choć treść stoi jak najdalej od deklaracji politycznych.<br />
Wystarczy przypomnieć tu malarstwo, czy rzeźbę pomnikową<br />
poświęconą wybitnym postaciom, np. papieżowi.<br />
W wywiadzie przeprowadzonym przez Łukasza Radwana<br />
z czołowym przedstawicielem dobrej rzeźby realistycznej Marianem<br />
Koniecznym i złośliwie zatytułowanym „Jan Paweł Lenin”<br />
czytamy: „U stóp pomnika w Licheniu pierwotnie miała być<br />
tylko umieszczona postać księdza. Ale artysta usłyszał, że skoro<br />
13 Współczesna forma plastyczna w pejzsażu miasta w Polsce. Katalog.<br />
Wstęp Małgorzata Szelepin, Wrocław Muzeum Architektury<br />
1974; Katarzyna Skolimowska, Rzeźba architektoniczna Warszawy<br />
lat 50.XX wieku. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof.<br />
Andrzeja K. Olszewskiego katedrze Historii Sztuki Akademii Teologii<br />
Katolickiej (UKSW) 1999<br />
14 Małgorzata Lisowska – Magdziarz, Socrealizm bez wartościowania.<br />
Fascynacja socrealizmem w tekstach kultury popularnej w Polsce<br />
po 1989 roku, w: Stępnik, Piechota, Socrealizm..., s. 434.
Change language