Show publication content!

Miasteczko Akademickie w Lublinie – próba wstępnej charakterystyki potrzeby i problemów ochrony
wystrój dwukondygnacyjnego hallu budynku Wydziału Prawa.
Charakterystyczne elementy wystroju zewnętrznego budynków
tego zespołu w postaci mozaik zdobiących przyziemia
oraz detal elewacji horyzontalnych części zespołu, artykułowanych
za pomocą umieszczonych prostopadle do płaszczyzny
elewacji elementów metalowych, są istotną częścią tożsamości
tych budynków, tak istotnych dla obrazu całego zespołu.
Jak dotąd większe zmiany nie dotknęły także zewnętrznej
formy budynku przychodni studenckiej przy ul. Langiewicza,
budynków Akademickiego Ośrodka Sportowego 13 oraz
stołówki studenckiej 14 . Ten ostatni budynek nie pełni dziś swojej
pierwotnej funkcji, jego wnętrza są użytkowane przez różne
podmioty, co niekorzystnie wpływa na wygląd zewnętrzny budynku,
chaotycznie oznaczonego wieloma szyldami i innymi
formami informacji wizualnej. Mimo niekorzystnego wrażenia,
jakie sprawia wygląd elewacji stołówki, zwłaszcza głównej
elewacji wschodniej budynku, należy zaznaczyć, że jak dotąd
elewacje te nie zostały przekształcone w sposób trwały.
Istotnym przekształceniom poddano w ciągu ostatnich
lat akademiki. Wszystkie zostały ocieplone i otrzymały nową,
oderwaną od pierwotnej, kolorystykę elewacji. Przekształceniu,
związanym z istotną poprawą standardu pokojów mieszkalnych,
uległy też ich wnętrza. Szczęśliwie nie uległy zmianie
bryły domów studenckich, zachowano także charakterystyczne
dla projektowanych przez K. Różyską obiektów na terenie
lubelskiego Miasteczka okładziny przyziemi. W bezpośrednim
sąsiedztwie zespołu najstarszych akademików (od „A” do „E”)
nie powstały w ostatnich latach żadne nowe obiekty. Można
uznać, że ta część Miasteczka Akademickiego charakteryzuje
się najlepiej zachowanym pierwotnym układem przestrzennym,
właściwie nie różniącym się od kompozycji zaprojektowanej
w zwycięskiej pracy konkursowej K. Różyskiej i A. Tołwińskiej-Górskiej
z 1948 roku 15 .
W trakcie kształtowania zespołu Miasteczka Akademickiego
wzbogacano jego przestrzeń również odpowiednio
komponowaną zielenią oraz pomnikami, upamiętniającymi
głównie osoby związane z UMCS. Niewątpliwie stanowią one
istotny element tożsamości Miasteczka Akademickiego i powinny
podlegać ochronie podobnie jak najcenniejsze budynki
wchodzące w skład zespołu.
Większość najważniejszych z punktu widzenia znaczenia
ideowego, użytkowego, najciekawszych artystycznie a zarazem
najlepiej zachowanych w swoich pierwotnych formach obiektów
Miasteczka jest skupionych wzdłuż ulicy Radziszewskiego
i kontynuującej jej bieg alei przy akademikach oraz wokół Placu
Marii Curie-Skłodowskiej. Co istotne, jak dotąd te wnętrza
urbanistyczne: Plac Marii Curie-Skłodowskiej, odcinek ulicy
Radziszewskiego od Placu M. Curie-Skłodowskiej do zamknięcia
budynkami akademików „A” i „B” oraz wnętrze wzdłuż
13 Zbudowany w latach 1968-1974 wg projektów E. Moja i B. Klimka,
Z. Kowalski, op. cit., s. 177.
14 Wzniesiona w latach 1968-1970 wg projektu T. Tomickiego, Tamże,
s. 175.
15 Widok makiety przedstawiającej tę koncepcję publikuje Z. Kowalski,
op. cit., s. 41.
171
głównej alei mieszkalnej części Miasteczka, po południowej
stronie akademików, w najmniejszym stopniu zostały dopełnione
najnowszą zabudową. Wynika to zapewne m.in. z faktu, iż
były one stosunkowo wcześnie i kompleksowo zagospodarowane
i w największym stopniu odzwierciedlają pierwotny, planowany
pod koniec lat 40-tych XX wieku, kształt zespołu. Wydaje
się, że oprócz wymienionych wyżej najlepiej zachowanych
w swoim oryginalnym kształcie budynków, to właśnie te wnętrza
urbanistyczne powinny w szczególności podlegać ochronie.
Szczególnie istotne jest tu znaczenie Placu Marii Curie-
Skłodowskiej, głównego wnętrza urbanistycznego Miasteczka
oznaczonego nie tylko imieniem patronki Uniwersytetu, ale
także jej pomnikiem. Wokół placu znajdują się zarówno najstarsze
budynki dydaktyczne Miasteczka: Fizyka i tzw. Mała
Chemia, jak również budynki najistotniejsze ideowo i praktycznie
dla całej uczelni: Rektorat i Biblioteka. Nie przypadkiem
te ostatnie budynki mają również najbogatszy wystrój
wnętrz. Rektorat stanowi przez swoją skalę i wysokość dominantę
zespołu, czytelną również pod względem treści. Zespół
budynków Rektoratu oraz wydziałów Prawa i Ekonomicznego
jest także interesującym przykładem programowania wystroju
wnętrz. Charakterystyczne mozaiki operujące motywami
abstrakcyjnymi na zewnątrz budynków i prostymi fi guralnymi
kompozycjami we wnętrzach, zostały skupione w strefach
przeznaczonych do reprezentacji, nie tylko do celów ściśle
dydaktycznych. Mozaiki znajdują się na zewnątrz wzdłuż
przyziemia elewacji wschodniej, w rejonie głównego wejścia
do Rektoratu, od strony Placu, oraz wewnątrz przejścia prowadzącego
ku wejściu do budynku Wydziału Prawa, będącego
zarazem wejściem do hallu przed główną aulą uniwersytecką.
We wnętrzach mozaiki umieszczono:
– w budynku Rektoratu tylko na parterze, naprzeciw
głównego wejścia;
– w budynku Wydziału Prawa tylko w hallu, stanowiącym
zarazem hall przed aulą uniwersytecką;
– przy schodach w księgarni naukowej (obecnie Księgarnia
Uniwersytecka, dawniej ORPAN).
Nieprzypadkowe, jak się wydaje, lokalizacje mozaik,
uświetniających reprezentacyjne części gmachu, które miały
być dostępne nie tylko dla studentów i wykładowców, ale także
dla ludzi spoza społeczności uniwersyteckiej, jak również
miały być, były i są wykorzystywane podczas rozmaitych uniwersyteckich
uroczystości i wydarzeń związanych z wizerunkiem
Uniwersytetu, wskazują na ich istotną rolę w tożsamości
przestrzeni Miasteczka i zarazem ich ważną funkcję w oznaczeniu
przestrzeni ceremonialnej uczelni.
3. Zagrożenia dla wartościowych
elementów zespołu
Wśród zagrożeń dla zachowania wartościowych elementów
zespołu Miasteczka Akademickiego należy wymienić
m.in.:
– nowe inwestycje uczelni – zajmowanie wolnych przestrzeni
placów i terenów zielonych nowymi budynkami,