Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
egit<strong>en</strong> utziko herri kontalari horri. Hori <strong>de</strong>la-eta, esan <strong>de</strong>zakete horretaz dakit<strong>en</strong>ek,<br />
j<strong>en</strong>eralean errusiarrek, eta j<strong>en</strong>eralean formalistek, esan <strong>de</strong>zakete herri kontalaritzan<br />
ipuinar<strong>en</strong> sortzaile b<strong>en</strong>etakoa z<strong>en</strong>tsura <strong>de</strong>la, zer<strong>en</strong> z<strong>en</strong>tsura horr<strong>en</strong> bitartez<br />
kontalariari ezartz<strong>en</strong> dion legear<strong>en</strong> arabera sortu baitira munduan dau<strong>de</strong>n herri<br />
ipuin guztiak.<br />
Beraz, hor ez dugu inolako dudarik, hain zuz<strong>en</strong> gal<strong>de</strong>rarik ezin dugulako egin.<br />
Arlo horretatik atera, eta autorea du<strong>en</strong> literaturar<strong>en</strong> arlora pasatz<strong>en</strong> baldin bagara,<br />
berriz, aspaldiko publikoak izugarrizko boterea zuela ikust<strong>en</strong> dugu. Publikoak<br />
boterea zu<strong>en</strong> ez bakarrik herri kontalaritzar<strong>en</strong> arloan, baita literaturar<strong>en</strong> arloan ere.<br />
Horri buruz ez naiz luzatuko baina gogora ekarri nahi dizuet Dick<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kasua:<br />
Oliver Twist idazt<strong>en</strong> ari z<strong>en</strong>, eta argitaratz<strong>en</strong> aldika. Oliver gaixotu eta hiltzekotan<br />
jarri du eta orduan publikoak eskatz<strong>en</strong> dio Dick<strong>en</strong>si, manifestazioak eginez eta<br />
guzti, inondik ere ezin duela Oliver Twist hiltz<strong>en</strong> utzi. Horregatik azk<strong>en</strong><strong>en</strong> ez da<br />
hiltz<strong>en</strong> eta ez dakit nongo familia aberatsetako seme gertatz<strong>en</strong> da eta abar. Gauza<br />
bera esat<strong>en</strong> da, baita ere, nahiz gero Italiako kritikak beste zerbait dion,<br />
Pinotxotaz. Lei<strong>en</strong>dak hala dio, apustu edo jokuetan dirua galtz<strong>en</strong> zuela eta<br />
horregatik hasi zela Collodi Pinotxo idazt<strong>en</strong>. Halako batean irabazi du gizonak<br />
behar zu<strong>en</strong> diru guztia eta zuz<strong>en</strong>-zuz<strong>en</strong> erabakitz<strong>en</strong> du Pinotxo urkatzea. Urkatu<br />
egit<strong>en</strong> du, baina j<strong>en</strong><strong>de</strong>ak egunkarietara idazt<strong>en</strong> du esanez hori ezin <strong>de</strong>la horrela<br />
izan, eta <strong>de</strong>rrigorrez berpiztu behar du bere pertsonaia. Eta Collodik hala egin<br />
behar. Orduan, ez bakarrik herri kontalaritzan. Publikoak literaturar<strong>en</strong> arlo batean<br />
ere boterea bazu<strong>en</strong>. Orain gal<strong>de</strong>ra da, zailagoa noski, gauza bera gertatz<strong>en</strong> al da<br />
gaur egunean ? Hau da, leh<strong>en</strong> bezala estutz<strong>en</strong> al du publikoak idazlea ? Edo aldatu<br />
al dira publiko eta idazlear<strong>en</strong> arteko harremanak ? Ezbairik gabe, aldatu egin dira.<br />
Eta ez alperrik. Berrehun bat urte joan dira, berrehun urte horietan gertatutakoa<br />
asko da, –beharbada Antoni Marik nik baino hobeto esango zu<strong>en</strong>, asko ezagutz<strong>en</strong><br />
baitu mugim<strong>en</strong>du erromantikoa–, baina ni saiatuko naiz izpi batzu esat<strong>en</strong>. Ez nik<br />
nere kabuz jakin ditudanak, baizik eta, asko gustatz<strong>en</strong> zaidan egile batek<br />
idatzitakoak. Idazlea da Schücking iz<strong>en</strong>eko soziologo bat, eta horr<strong>en</strong> hitzak<br />
berrehun urte hauetan eman dir<strong>en</strong> aldaketez dira nik orain aipatuko ditudanak.<br />
Esat<strong>en</strong> du Schücking honek orain <strong>de</strong>la berrogeitamar urte idatzitako liburu<br />
batean:<br />
Sorketa artistikoar<strong>en</strong> konzepzio berriak al<strong>de</strong> batera uzt<strong>en</strong> du dago<strong>en</strong><br />
publikoa. Hori da hemeretzigarr<strong>en</strong> edo hemezortzigarr<strong>en</strong> m<strong>en</strong><strong>de</strong>ar<strong>en</strong> bukaeran<br />
konzepzio berri bat sortz<strong>en</strong> hast<strong>en</strong> da eta konzepzio horrek al<strong>de</strong> batera<br />
uzt<strong>en</strong> du, baztertu egit<strong>en</strong> du dago<strong>en</strong> publikoa, normalean irakurtz<strong>en</strong> du<strong>en</strong><br />
publiko hori. Poetak irakurle i<strong>de</strong>alak hartz<strong>en</strong> du gogoan, eta bere uste eta<br />
iritzi propial<strong>en</strong> arabera idazt<strong>en</strong> du.<br />
Dirudi<strong>en</strong>ez, mugim<strong>en</strong>duak autonomoa izan nahi du, k<strong>en</strong>du egin nahi du bere<br />
bizkarretik publiko boteretsu horr<strong>en</strong> zama, bakarda<strong>de</strong> horretara abiatz<strong>en</strong> da. Eta<br />
hau, gertatu ere gertatz<strong>en</strong> da, batez ere mugim<strong>en</strong>du estetikoekin, gero <strong>de</strong>nok jakin<br />
izan dugun bezala Mugim<strong>en</strong>du estetikoak, Frantzian, oso ezaguna <strong>de</strong>n L’ art pour<br />
l’ art mugim<strong>en</strong>dua sortz<strong>en</strong> du, edo Ingalaterran Dante Daniel Rossetti eta<br />
110 GALEUZCA
Change language