Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega

autóctonas e a conexión da nosa Poesia co mundo sen mediación das oficinas líricas
de Madrid.
O seguimento do combate entre tradición e ruptura poderia constituir a base para
un panorama pormenorizado da Poesia Galega do século XX. Pero, para este tipo de
encontros, non me parece útil a mostra exaustiva e tediosa de inventários, que se
presentan às veces como a catálogo publicitário de produtos exportábeis. Considero
preferíbel condensar no comentário da obra duns poucos autores dos que eu son leitor
agradecido as liñas básicas da nosa evolución contemporánea, tendo en conta o seu
posicionamento, expreso ou tácito, a respeito da tradición.
II
É Ramón Cabanillas (1876-1959), poeta que enche coa sua extensa produción as
primeiras décadas do século, o encarregado de conectar os ecos do Rexurdimento
decimonónico coas afirmacións rupturistas da vanguarda. Na sua obra multiforme
topan espazo tradicións de diversa procedéncia (o celtismo e o ossianismo que xa
desenvolvera Pondal, a matéria de Bretaña, acentos do decadentismo prerrafaelista e
o influxo da música e dos cenários modernistas) incorporadas nun discurso sincrético.
A sua dicción ocupa, acarón dun grupo de autores de menor entidade ( Noriega Varela,
Lopez Abente, Alvarez Limeses), o espazo que en outras literaturas próximas foi
habitado polo Modernismo. No seu código poético houbo tamén un amplo lugar para
o cultivo dunha poesia belixerante e reivindicativa que conecta co rexistro civil de
Curros Enríquez e que non se voltaria escoitar na Galiza até que, desde o exílio
americano ou na escuridade interior, as primeiras voces do socialrealismo e da épica
comprometida deixen ouvir a sua queixa, mui lonxe xa do espíritu de Cabanillas.
Se facemos excepción da sua obra, a poesia dos seus contemporáneos, integrados
na que se ven chamando «Xeración de entre dous séculos», conforma unha liña de lenta
continuidade a respeito da inaugural triloxia finisecular.
Haberá que agardar a 1922, data de publicación do manifesto «Mais alá», de
responsabilidade fundamental do poeta Manuel Antonio, para poder sentirnos xa unha
declaración de consciente modernidade e, sobre todo, de asumido rupturismo. Até
entón os poetas galegos non chegaran a exercer leituras suficientemente críticas da obra
dos seus maiores. O vanguardismo europeu, interpretado, asumido como algo próprio
e incorporado à cosmovisión e à sensibilidade persoal, acha na obra de Manuel Antonio
(1900-1930) extraordinários resultados. A sua morte prematura impediu o pleno
desenvolvimento dunha voz que se anunciaba como a mais moderna do século,
considerada a instalación cronolóxica da sua figura. Rexeitando sen pudor a tradición
literária próxima afirmou a necesidade dun cultivo monolíngüe e foi quen den conciliar
unha conciéncia política radical e independentista cunha pràtica literária non populista
nen falsamente pedagóxica. Adiantando-se várias décadas ao seu tempo alcanzou a
clarividéncia de comprender que o compromiso cívico do home non obriga ao poeta
a unha escrita lineal senón, pola contra, à procura de solucións artísticas progresistas
e complexas. Complexo foi sen dúbida o proceso que, desde a asunción do
criacionismo, o cubismo literário ou a leitura de Reverdy, levou a Manuel Antonio à
construción dunha fala poética patentemente orixinal e na que a imaxe polipétala, a
62 GALEUZCA