Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
hobea edukiko luke gure artean... Ez <strong>de</strong>la horrela, ez daukat salaketan luzatu<br />
beharrik: hem<strong>en</strong>txe dugu lan horretan azk<strong>en</strong> aldian merezim<strong>en</strong>du propioz gail<strong>en</strong>du<br />
<strong>de</strong>n bi saiolari nafar, nik baino hobeto egin <strong>de</strong>zakete beraiek. Subjektibitateak<br />
Mo<strong>de</strong>rnia ekarri du: baina Mo<strong>de</strong>rnitateak ito egin du gero subjektibitatea. «Gizon<br />
normala»r<strong>en</strong> m<strong>en</strong><strong>de</strong>an bizi gara (Gil Bera). D<strong>en</strong>a «eritzi» (<strong>de</strong>na erlatibo) bihurtze<br />
«<strong>de</strong>mokratikoak», kualitatiboki <strong>de</strong>baluatu egin du p<strong>en</strong>tsatzea, arrazoitzea: zer<br />
esateak baino, orduan, zeinek edo z<strong>en</strong>batek esateak altxatz<strong>en</strong> du hitza arrazoirik<br />
izatera, arrazoi gor<strong>en</strong>a beti ere Maisu Gehi<strong>en</strong>go izaki. Izpiritu saiogilear<strong>en</strong><br />
azk<strong>en</strong>betiko heriotza: arimatxo katixima-beharra.<br />
b. Beste kontsi<strong>de</strong>razio bat, piska bat al<strong>de</strong>rantziz begira: Saioa ez da saioan<br />
bakarrik bizi. Ernazim<strong>en</strong>tutik gure egunetara, izpiritu libre<strong>en</strong> historia bezain<br />
konfusoa saioar<strong>en</strong>a bilakatu da. Saioak beste g<strong>en</strong>ero batzuk inbaditu egin ditu,<br />
nolabait esateko; edo subjektibitate saiogileak maiz beste g<strong>en</strong>ero batzuetara ihes<br />
egin duela, esan beharko g<strong>en</strong>uke agian hobeto, antzerkira, etab., nobelara bereziki<br />
(gogoetari «seriotasunak» sozialki esijituriko objektibitatear<strong>en</strong> gartzelatik<br />
esk<strong>en</strong>ategiko eta fabulako libertatera). Agerketa <strong>de</strong>sberdinak dauzka f<strong>en</strong>om<strong>en</strong>o<br />
konplexu horrek: Miran<strong>de</strong>k erre egin du gizagaindikoaz saioa eta Haur Besoetakoa<br />
nobela idatzi. Zer g<strong>en</strong>ero modu kontsi<strong>de</strong>ratu Gandiagar<strong>en</strong> D<strong>en</strong>bora galdu al<strong>de</strong>?<br />
Saioa, O Wil<strong>de</strong>-r<strong>en</strong> arabera, «norbere arimar<strong>en</strong> informe bat besterik ez da (...),<br />
autobiografiar<strong>en</strong> forma duin bakarra pertsona landu bat<strong>en</strong>tzat»... Iruñea honetan<br />
zilegi izan bekigu, nolanahi ere, Hemingway-r<strong>en</strong> ezt<strong>en</strong>kada A. Huxley-ri gogoratzea:<br />
saio bezala argitaratu eta prezio merke batean agian saldu ahal izango lituzke<strong>en</strong><br />
bere burutazio intelektual propioak, artifizialki asmaturiko karaktere<strong>en</strong> ahotan<br />
jartzea, nobelako pertsonaia gisa azaldu eta irabazitsuagoak baitira horiek, izan<br />
liteke idazle bat<strong>en</strong>tzat operazio ekonomiko err<strong>en</strong>tagina, ez da literatura» («For a<br />
writer to put his own intellectual musings, which he might sell for a Iow price as<br />
essays, into the mouth of artificially constructed characters which are more<br />
remunerative wh<strong>en</strong> issued as people in a novel is good economics perhaps, but<br />
does not make literature»: Death in the Afternoon). Halere gerta liteke<strong>en</strong>a, izpiritu<br />
saiogilear<strong>en</strong> preokupaziorik logika ez <strong>de</strong>n bezala, ez izatea da Hemingway-r<strong>en</strong><br />
literatura ere.<br />
5. Seguru<strong>en</strong>ik ez da hem<strong>en</strong>go egitekoa saioa errebindikatzea (mintzaira<br />
galeuzcarretan), baina egin gabe ere ez nuke bukatu nahi. Hizkuntzon<br />
normalizazioar<strong>en</strong> iz<strong>en</strong>ean egin liteke hori (cfr. Txillar<strong>de</strong>gi, «Saiakera eta hizkuntz<strong>en</strong><br />
pizkun<strong>de</strong>a», 1970, monografikoa Salbatore Mitxel<strong>en</strong>ari buruz). Literaturar<strong>en</strong><br />
normalizazioar<strong>en</strong> iz<strong>en</strong>ean (beste g<strong>en</strong>ero<strong>en</strong> osagarri eta lagungarri). Edozeinek<br />
daukan eskubi<strong>de</strong>ar<strong>en</strong> iz<strong>en</strong>ean justu saioa gogoko<strong>en</strong>a izateko idatz nahiz irakurgai,<br />
etab. etab. Beste al<strong>de</strong> batetik errebindikatuko nuke nik orain.<br />
Batzuk uste dugu, subjektibitate bakoiztarrak bezalaxe (pertsonalak),<br />
subjektibitate kolektiboak dau<strong>de</strong>la (nazionalak). Baina subjektibitatea eidos<br />
metafisiko eternalik ez da: <strong>de</strong>sarroilatz<strong>en</strong> <strong>de</strong>n huraxe bakarrik edukitz<strong>en</strong> da.<br />
Desarroilo hori da, hem<strong>en</strong> <strong>de</strong>nok errebindika g<strong>en</strong>ezake<strong>en</strong>a gure herri<strong>en</strong>tzat.<br />
Herri bat berdin subjektibitate bat (ez da faltako errezelorik hem<strong>en</strong>txe: hor<br />
38 GALEUZCA
Change language