Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
konpon halere polemika zahar horiek): leh<strong>en</strong>ago hem<strong>en</strong> oso maite izan dira,<br />
hizkuntza batek mundu-ikustera bat biltz<strong>en</strong> om<strong>en</strong> duela bezalako tesiak, etab.<br />
(«Euskal s<strong>en</strong>a», burujabetzar<strong>en</strong> euskal kontzeptua eta antzekoak). Humboldt ez<br />
g<strong>en</strong>u<strong>en</strong> alferrik adiski<strong>de</strong>. D<strong>en</strong>a <strong>de</strong>la, gizarte elebakar isolatu hertsietan ohartua z<strong>en</strong><br />
orduan hori, nahikoa egia baitzirudi<strong>en</strong> han. Planteamol<strong>de</strong> estatikoek interesa galdu<br />
dute or<strong>de</strong>a. Honez gero kulturak ez dira ber<strong>en</strong> baitan bil-bil monolitikoki bizi.<br />
Gauzak asko aldatu dira gure munduan, ikuspi<strong>de</strong> haiek ere oso eztabaidatuak<br />
bihurtu zaizkigu. (Hobeto ikasi dugu, mundu ikuskeran tarteratz<strong>en</strong> dir<strong>en</strong> faktore<br />
ezberdin<strong>en</strong> konplexitatea). Egia beti ere zera da: hizkuntza batek, beraz esperi<strong>en</strong>tzi<br />
komunitate batek, mundu ikuskera original bat posibilitatz<strong>en</strong> duela. Posibilitate<br />
horretaz indar <strong>de</strong>sberdinak <strong>de</strong>sberdinki baliatz<strong>en</strong> direla (Oroit «euskaldun<br />
fe<strong>de</strong>dun»az). Hizkuntza bakoitza, komunitate bakoitza, historia eta esperi<strong>en</strong>tzia<br />
bakoitza, eskaintza bat eta gomita bat da beti, kontzi<strong>en</strong>tziar<strong>en</strong> forma berri bat<br />
<strong>de</strong>sarroilatzeko. Desarroilatu beharra dagoela bakarrik, posibilitatea errealitate<br />
bihurtu: eta ea zeinek egit<strong>en</strong> du<strong>en</strong> hori. Ez esklusiboki saioan, baina saioan ere bai.<br />
Honela ikusita, saioa gure bi<strong>de</strong>gintzako meditazioa bilaka daiteke: errebindika<br />
g<strong>en</strong>ezake, izan <strong>de</strong>zagula. Gure egoerar<strong>en</strong> geure gogoeta. Egoerar<strong>en</strong> gogoeta<br />
egoerar<strong>en</strong> barrutik.<br />
Agian merezi du hem<strong>en</strong> Txillar<strong>de</strong>giri aitortzea/gogoratzea, aipatu artikuluan<br />
orain hogeitabost urte berak horrelaxe agertz<strong>en</strong> zigula ordurako jada saioa<br />
literaturar<strong>en</strong> eta filosofiar<strong>en</strong> artean kokatuz: «gaur egun saiakerak s<strong>en</strong>tidu berezi<br />
bat hartu du munduan: erdi literatura erdi filosofia», formulatz<strong>en</strong> zuela (Jakin Sorta<br />
2, 1970, 57). Eguneroko «filosofia txikia» bezala adieraziko luke saioak. Zer ari<br />
zaigun, zer ari gar<strong>en</strong>, hausnartuko luke. (Euskaldungoar<strong>en</strong> azk<strong>en</strong>eko historia<br />
guztian zeinek ez du inbitazio-garraisia s<strong>en</strong>titz<strong>en</strong> hausnarketa serio<strong>en</strong>erako ?).<br />
«Saiakera, beharbada, problema zehatzei buruzko ‘mikrofilosofia’ iz<strong>en</strong>da diteke».<br />
Abiapuntuko norbere egoera eta subjektibitatea kontzi<strong>en</strong>teki harturik, zatikazatika<br />
buruturiko filosofia konkretua, erantzun fragm<strong>en</strong>toa, gal<strong>de</strong>ra. Egoera bat,<br />
izan ere, edo mom<strong>en</strong>tu bat (Euskal Herriar<strong>en</strong> oraingoxe mom<strong>en</strong>tu ataskatu hau,<br />
esaterako), ez da gogoetar<strong>en</strong>tzat zulo bat estalita, mila posibilitater<strong>en</strong> aska irekia<br />
baizik. Gertatu ere halaxe gertatz<strong>en</strong> da: historia berri<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> gure (eta nafar?)<br />
partikularitate batzuetatik, iruditz<strong>en</strong> zait, esplikatz<strong>en</strong> zaigula Gil Berar<strong>en</strong> eta<br />
Patziku Perur<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> azk<strong>en</strong>eko euskal saioa, saio nafarra, grosso modo Iruzur<br />
Handiar<strong>en</strong> aurkako matxinada totala bezala <strong>de</strong>fini liteke<strong>en</strong>a apika. Hori<strong>en</strong> saioan<br />
60/70etako saioko anitz motibo topatz<strong>en</strong> da, baina tonua, erradikaltasuna, estiloa,<br />
guztiz dira berriak.<br />
Unibertsoa miatzeko, edozein da ikuspuntu nahikoa txikia eta handia une<br />
berean: ez handiagoa eta ez txikiagoa gurea beste edozein<strong>en</strong>a baino. Bakoitzak<br />
bere ikuspuntua <strong>de</strong>sarroilatuz, bere subjektibitatear<strong>en</strong> eran ihardunez libre gogoetan,<br />
bere esperi<strong>en</strong>tziatik interpretatuz errealitatea (bere «harri pilar<strong>en</strong> azpitik»), aberastu<br />
baino ez dugu egingo, <strong>de</strong>nok egin gaitu<strong>en</strong> eta egit<strong>en</strong> dugun mundu hori. Eta<br />
filosofian ere, nik uste gaur posible <strong>de</strong>n filosofi modu egiati bakarra egin<strong>en</strong> dugu.<br />
Bakarrik, geure p<strong>en</strong>tsam<strong>en</strong>du bat bi<strong>de</strong>ratzeko, gauzak geure egoeratik p<strong>en</strong>tsatuz<br />
geure j<strong>en</strong><strong>de</strong>ar<strong>en</strong>tzat, euskal saioak orain du<strong>en</strong> arazo larri<strong>en</strong>a foro bat<strong>en</strong> falta da, nik<br />
uste. Hori, nik ez dakit nori tokatuko zaion eta non, errebindikatzera.<br />
GALEUZCA<br />
39
Change language