Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega

A sua figura interesa hoxe sobre todo pola significación histórica: a obra de Aquilino
foi un mar excesivo onde afluiron fontes de case toda a tradición autóctona, vellas augas
do clasicismo grecolatino e as novas do intimismo e do paisaxismo renovado. Sen
embargo, no seu tempo e logo, houbo outros poetas que expresaron en algúns dos seus
títulos con mais eficaces logros aquelas poéticas. Penso, por exemplo, no intimismo
dolorido de Xosé Maria Alvarez Blázquez en Canle segredo (1976), en parte da poesia
paisaxística de Diaz Castro e no sentimento da natureza na obra de Uxio Novoneyra.
Non quero deixar de manifestar agora o meu aprezo pola obra de quen considero
o mais grande poeta do século, Alvaro Cunqueiro (1911-1981), o escritor galego que
con conciéncia mais desperta soubo manter o diálogo coas vellas sombras e os novos
cantos da tradición universal, conversa que fructificou na recepción por parte dos
poetas mais novos na Galiza de hoxe.
Comenza o poeta bebendo en fontes non sempre próximas: Valery, Cocteau, Paul
Eluard, Huidobro, Manuel Antonio entra tamén no universo acristalado de Mar ao norde
(1932), libro que fala en rexistros dun vanguardismo vital, poesia pura con raices na
impura lama da emoción. Tanto este libro como a segunda entrega de Cunqueiro,
Poemas do si e non (1933), andaban na procura dun cosmos simbólico mui particular,
a construción dun código persoal que os títulos posteriores irán desenvolvendo con
seguridade.
O neotrovadorismo de Cantiga nova que se chama riveira (1ª edición 1933, 2ª ed.
1957) e Dona do corpo delgado (1950) trascende asimesmo as dimensións de calquera
código de escola. Está por matizar o sentido innovador desta opción estética, que non
constituiu ao meu ver, na maior parte dos casos, unha simples recriación arqueolóxica
da sensibilidade medieval senón unha fórmula nova para o vello diálogo da modernidade
coa tradición. En Cunqueiro a fórmula foi asumida no interior dunha cosmovisión
intensamente persoal.
En Dona do corpo delgado apontan-se xa, xunto às xoias do neotrovadorismo, os
rexistros mais suxerentes e fructíferos da poesia cunqueira: o culturalismo vivenciado,
o diálogo expreso coa intertextualidade de diversas literaturas, a asunción da obra
própria como fragmento do Texto Universal. Pero vai ser Herba aquí e acolá, un libro
de mui despaciosa escrita –mais de vinte anos en sorprendentes aparicións xornalísticas–,
incorporado ao volume da sua Poesia Completa en 1980, o título que provoque
un impacto mais luminoso nas novas sensibilidades leitoras. Cunqueiro, un poeta da
Xeración do 36, colaborou decisivamente para o cámbio de orientación da nosa poesia
nos 80. O culturalismo, o uso dun discurso cuidadoso sobre o soporte fundamental da
música, o manexo dunha sintaxe flexíbel, con lixeiros acentos conversacionais ou
dialoxísticos, a volta ao ton confidencial próprio da poesia da experiéncia, son algúns
dos aspectos técnicos que conforman ese código común entre a produción última de
Cunqueiro e a dos poetas que se estreaban a comezos da pasada década.
Coa mesma habilidade con que operara cos prodíxios transparentes da imaxe
vanguardista nas suas primeiras entregas soubo o vello Cunqueiro trasladar os herois
da mitoloxia universal às terras de Galiza. Evocando sombras e siluetas que coñeceu
en Dante, na Bíblia, na literatura clásica grega, na poesia céltica, pero tamén no tránsito
das viaxes por Lleida, Provenza, o Rosellón, Copenhague ou Sicilia, o poeta procurou
GALEUZCA
65