Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega

a amizade con quen ian ser compañeiros da nova e difinitiva aventura, a da morte.
Recuperando e reinterpretando a memória precisa da consustancialización do corpo
co pó primixénio, escorrentou o medo e consolidou a fe no prodíxio dunha
resurrección que é unha metamorfose, unha comunión telúrica.
É Cunqueiro un rupturista ? Creo que non. Qué papel lle tocou xogar, pois, ao mais
importante poeta do noso século, no contrastado movimento de tradición e ruptura ?
Eu entendo que a sua obra supera os límites da dubidosa contradicción: asimila, en
benefício próprio, as linguaxes rupturistas que lle son necesárias para unha leitura mui
persoal da tradición.
Un papel mui diferente do que desempeñou o seu compañeiro de Xeración, Celso
Emilio Ferreiro (1912-1979), determinado básicamente pola transcendéncia da voz
política, inflexión responsábel –mais non culpábel– dun monopólio excesivo ao longo
de perto de 15 anos: o socialrealismo. Como xa se ten aclarado non é Ferreiro o poeta
que acende na posguerra o facho da poesia cívica. Desde o exílio americano Luis
Seoane e Lorenzo Varela e no interior Manuel Maria –con Documentos personaes, de
1958– poñen os cimentos daquel canto belixerante, épico ou intencionadamente
prosaista. Pero hoxe resulta xa incuestionábel a decisiva forza de estoupido, tanto pola
derivación en escola como polos valores próprios de sua fala, que tivo a publicación
en 1962 de Longa noite de pedra. Tamén parece hoxe verdade aceitada pola crítica a
ubicación da poesia de Ferreiro no cimo mais alto da poética civil. Porque a palabra
do celanovés nace dun sentimento de radical autenticidade, da fonda comunión coa
sua terra e co seu tempo. No centro de todos os seus poemas, elexíacos ou épicos,
confesionais ou satíricos, latexa unha sentimentalidade de base moral, o protesto, a
esperanza ou o entusiasmo como voces resoltas en palabras de saudade, soidade, amor
ou ironia.
Pero alén da resolución do seu íntimo sentimento ético en textos de dimensión
social, cumpre valorar tamén a fondura do discurso existencial en O soño sulagado
(1955), a autenticidade da conversa amorosa en Onde o mundo se chama Celanova
(1975), a pronúncia musical para a interpretación da paisaxe en Terra de ningures
(1969) ou a poténcia crítica da sátira en Cimentério privado (1973) ou Cantigas de
escarnio e maldecir (1968).
Todos aqueles rexistros, porén, nacen ou desembocan no remuiño dunha posición
de compromiso, a «Antropoética» que reiteradamente esgrimiu o escritor, en actitude
combativa, contra os que el chamou poetas «da arqueoloxía estéril e do ruralismo
pedáneo». Esta é a clave da sua particular actitude rupturista. Ferreiro propón a quebra
das poéticas paisaxísticas, ruralizantes, neotrovadorescas e imaxinistas que alongaban
unha tradición nacida nos anos 20 ou mesmo antes. Animaba aos seus contemporáneos
–e son palabras textuais– a «mergullarse con desesperado esforzo no mundo social da
nosa terra; nos problemas vivos do noso tempo; nas angurias das nosas xentes». Pero
tal posicionamente non sempre se resolveu a base de solucións innovadoras na prática
textual.
Na obra de Ferreiro debemos apreciar hoxe, ademais da actitude ética e da
trascendéncia colectiva do seu canto, un fondo de auténtico poeta. A sua ollada sobre
o mundo, teimosamente centrada na fidelidade à terra e na participación afectiva coa
66 GALEUZCA