Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega

Weltanschauung romántica. Así, portador de fonda tristura, tratado indignamente
pola patria e martirizado polos seus, lanzado fóra da súa condición pola lei fatal,
cautivo do barro, cantor dos servos e ilotas, o bardo pondaliano dará expresión a
un dos temas máis apaixonantes do romantismo e do simbolismo: le mal du siècle.
Acaso a mellor definición do bardo pondaliano estea no poema número 5 dos
Queixumes cando o propio bardo, no medio dun diálogo cunha rapaciña que se
afasta del por temor, debido ao seu estraño aspecto (barba non coidada, pálida
color, mal vestido, mancado de xuízo), acerta a explicarlle o esencial da súa
personalidade:
xeróglifico ousado
do limo soñador,
vou, e ignoto a min mismo
escuro enigma eu son 9
A escena non deixa de aportar un significado alegórico presente no conxunto
do poema por canto a rapariga, a ‘sinxela rapaceta’, non é máis que a personificación
da inxenuidade. O bardo sapiente, nobre, ousado, posuído pola lei fatal do
canto, non pode producirlle senón medo e estrañeza, como se Pondal estivese
antecipándose a facer unha versión propia daquela idea que anos máis tarde Reiner
María Rilke deixará escrita na primeira das súas elexías:
«Denn das Schöne ist nichts
als des Sherechlichen Anfang, der wir noch grade ertragen,
und wir bewundern es so, weil es gelassen werchmächt,
uns zu zerstören» 10
«Pois o belo non é máis
que o comezo do terrible que aínda podemos soportar
e se o admiramos tanto é porque, sereo, rexeita
esnaquizarnos»
Pondal apreséntanos ao bardo como un excluído da sociedade, a dureza da súa
vida vagabunda e montesía é semellante á que o mar encrespado manifesta cos
náufragos, o cal non deixa de ser unha proba de que vive fiel aos ditados do seu
panteísmo extremo e aos rigores da súa ‘moral de paisaxe’. Non en van, o tema do
fracaso amoroso, moi presente na súa obra, está ligado ao tema do fracaso do
galeguismo. De xeito que poderíamos postular unha dobre reacción: por unha
banda, frente ao fracaso amoroso e plítico a soidade dos montes bergantiños; por
outra banda, a solución a eses fracasos é a violencia, o exército dos celtas disposto
sobre as abas das montañas a loitar, a muller atrapada no medio do bosque e
sometida a vexacións físicas.
Raza escura galaica
de rústicos instintos
que inxusta sacrificas
os teus mellores fillos. 11
1. Tomo a cita de AGUIAR E SILVA, Vitor
Manuel, Teoria da Literatura, Livraria Almeida,
Coimbra, 1984, que á súa vez cita Les romantiques
allemandes, páx. 206.
2. PONDAL, Eduardo, Queixumes dos pinos e
outros poemas, Ed. Castrelos, Vigo, 1970, pàx. 168.
3. Opus cit. páx. 15.
4. FERREIRO, Manuel, Pondal Do dandysmo á
loucura (Biografía e correspondéncia), Ed.
Laiovento Santiago de Compostela, 1991, páx. 86-
87.
5. Tomo a cita de AGUIAR E SILVA, Vitor
Manuel, Teoria da Literatura, Livraria Almeida,
Coimbra, 1984, que á súa vez cita Les romantiques
allemandes, páx. 206.
6. HONOUR, Hugh, El Romanticismo, Alianza
Forma, Madrid, 1979. Tomamos a referencia do
título do segundo dos capítulos do libro.
7. Non deixa de ser curiosa a contemplación do
cadro de John Martin O bardo que Hugh Honour
enprega para teorizar na obra antes citada.
8. T GIES, David, «Imágenes y la imaginación
románticas» in El romanticismo, El Escritor y la
crítica, Taurus, Madrid, 1989, páx. 141.
9. Opus cit, páx. 18.
10. RILKE, Rainer María, Elegías de Duíno, Ed.
Lumen, Barcelona, 1984, páx. 26.
11. Opus cit. páx. 111.
76 GALEUZCA