Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
(jarrera, s<strong>en</strong>tiera, ikuspegi) berririk arriskatzeko. Besteekiko adina, norbere<br />
buruarekiko askatasuna. Orain ez naiz ari z<strong>en</strong>tsura eta m<strong>en</strong><strong>de</strong>ku sozialaz<br />
«bestelakoar<strong>en</strong>» aurka. Izan ere berriar<strong>en</strong> formulazioa, ia ezinbestean, fragm<strong>en</strong>to<br />
antzean eta beharbada probokazio irudiko botatz<strong>en</strong> da j<strong>en</strong>daurrera, borobildu eta<br />
leundu gabekoa, eztanda-arriskuz; oraindik <strong>de</strong>saktibatu gabe, j<strong>en</strong><strong>de</strong> finari minik ez<br />
emateko. Amaitu gabeko obrar<strong>en</strong> akatsez, okerrez, hutsuneez, injustiziez agian.<br />
Axular bezalaxe ohartunago izat<strong>en</strong> baita saiogilea bera beste inor baino, askatasun<br />
intelektual noble bat behar da saiorako. Sozialki zuhurragoa da, esaterako,<br />
«zi<strong>en</strong>tifikotasun» aka<strong>de</strong>mikoetan ost<strong>en</strong>tzea.<br />
(Horixe egit<strong>en</strong> da, saio sinple bat analisi gisa edo kamuflatz<strong>en</strong> <strong>de</strong>nean). Musilek,<br />
nobela baino saioagoa om<strong>en</strong> zelako eztabaidan ibili <strong>de</strong>n obra batean, Mann<br />
ohne Eig<strong>en</strong>schaft<strong>en</strong>, filosofoak erasiatz<strong>en</strong> ditu: filosofoak j<strong>en</strong><strong>de</strong> bortxaginak om<strong>en</strong><br />
dira, mundua m<strong>en</strong>pean hartu nahi eta, armadarik ez edukitzean, sistema batekin<br />
azpiratz<strong>en</strong> dut<strong>en</strong>ak. («Philosoph<strong>en</strong> sind Gewalttäter, die keine Armee zur Verfügung<br />
hab<strong>en</strong> und sich <strong>de</strong>shalb die Welt in <strong>de</strong>r Weise unterwerf<strong>en</strong>, dass sie sie in ein System<br />
sperr<strong>en</strong>»). Horrelakorik, egia esan, ez da falta izan filosofian, alemanean bereziki.<br />
Baina <strong>de</strong>nborar<strong>en</strong> errekak eramanak dirudite burujope horiek aspaldi. Egun<br />
filosofian egit<strong>en</strong> <strong>de</strong>na, itzul-inguruak da, hurbilketak eta saioak; beharbada<br />
mosaikoak, ez sistemak. «Enseiu eta permadura flako batzuk» alegia. Azk<strong>en</strong> hitza<br />
galdu egin da filosofia garaiki<strong>de</strong>an. Ernazim<strong>en</strong>tuko egoeran bezala gau<strong>de</strong> berriro.<br />
Zatizkotasunar<strong>en</strong> al<strong>de</strong> honetatik, uste dut, lotz<strong>en</strong> direla estu<strong>en</strong>ik saio mo<strong>de</strong>rnoa<br />
eta filosofia mo<strong>de</strong>rnoa. Locke-k berak erreparazt<strong>en</strong> zion hori jada Molyneux-i bere<br />
Essay-az gutun batean idazt<strong>en</strong> zionean, azpimarratuz, I like the method it is in better<br />
than that of the schools. Traktatuan sistema mintzo da. Bilaketa filosofikoa zati<br />
solteka idazteagatik («by incoher<strong>en</strong>t parcels») hoberizt<strong>en</strong> dio Locke-k bere iharduerari<br />
traktatu eskolastikoari baino. Saioan, <strong>de</strong>finizioz, ihardunaldi bat da hain zuz<strong>en</strong><br />
daukaguna, prozesu bat, borroka bat, zirriborro eta proiektu bat: sekula ez azk<strong>en</strong>hitza,<br />
euskaraz beti apezar<strong>en</strong>a om<strong>en</strong> duguna. Saioa literarioki forma irekia bezala<br />
<strong>de</strong>finitz<strong>en</strong> bada, hortaz, bukaezinezkoar<strong>en</strong> irekitasuna p<strong>en</strong>tsam<strong>en</strong>du mo<strong>de</strong>rnoar<strong>en</strong><br />
propio<strong>en</strong>tzat jo baitaiteke halaber, ezaugarri hori forman bezala edukinean<br />
daukagu horretara. Saioa torso da. Nahi edo behar <strong>de</strong>na esan, mailuarekin esanda<br />
uztea eskatz<strong>en</strong> du saioak. (Zilarginar<strong>en</strong> mailutxoa ere badago noski). Esan zirtizarta.<br />
Horizontear<strong>en</strong> edo ikuspegiar<strong>en</strong> osotasuna da, saioak inoiz eskatz<strong>en</strong> ez<br />
du<strong>en</strong>a. «Hasi, saiolari ez da Adan eta Ebarekin hast<strong>en</strong>, hitzegitera doan zerarekintxe<br />
baino; hartan berari zer-nola ageri zaion, esat<strong>en</strong> du; et<strong>en</strong>, berea bukatu duela<br />
s<strong>en</strong>titz<strong>en</strong> etet<strong>en</strong> du eta ez hondarrean <strong>de</strong>us gehiago ez legoke<strong>en</strong>ean». Saiolaria libre<br />
da edonondik hasteko, ibiltzeko, bukatzeko: ez da ilogikoa, baina logika ez da bere<br />
preokupazioa. P<strong>en</strong>tsam<strong>en</strong>duar<strong>en</strong> bere garapi<strong>de</strong>an koordinatu egit<strong>en</strong> dira elem<strong>en</strong>tuak,<br />
ez subordinatu (Adorno, Der Essay als Form). Berak ez baitu mundu bat eraiki,<br />
irakatsi nahi, baina zerbait agerira atera bakarrik.<br />
«Entseiatzea»r<strong>en</strong> esanahi bat (essayer) barneko inhibizioak gainditu eta arriskatzea<br />
da, ikuspegi diskutigarri bat publikoan b<strong>en</strong>turatzea, kontraesanari azartzea.<br />
Hartz<strong>en</strong> badugu euskal saioar<strong>en</strong> oraingo historian hiru mugaldi, Salbatore, Txillar<strong>de</strong>gi<br />
36 GALEUZCA
Change language