Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Nº 1991 - Asociación de Escritores en Lingua Galega
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
eta Gil Bera adibi<strong>de</strong>z edo Patziku Perur<strong>en</strong>a, kritikoek neke handirik ez dute izango<br />
hori<strong>en</strong> saioetan ezaskitasunak somatzeko, inkoher<strong>en</strong>tziak, ikuspegi ezosoak eta<br />
al<strong>de</strong>rkikeriak, are kontraesan gorri-gorriak. Kontraesana bilaka liteke batzutan<br />
literarioki apropos bilatua (berariazko baliapi<strong>de</strong> bat), Unamuno-r<strong>en</strong> paradox<strong>en</strong><br />
gisara, hots, mundu puskatu bat espresatzeko modu puskatua. Besterik da, or<strong>de</strong>a,<br />
zerikusirik nolabait eduki arr<strong>en</strong>, ETAr<strong>en</strong> sorrerako urte haietantxe Txillar<strong>de</strong>gik<br />
erradikalki «ala ezpata, ala gurutza» planteatu du<strong>en</strong> modua esaterako («Kristautasuna<br />
eta mundutar garaitzap<strong>en</strong>a»); edo Gil Berak oraintxe moraltasuna edo <strong>de</strong>mokrazia<br />
bezalako kontzeptu sakratuak patata bat bezalaxe irreber<strong>en</strong>tziazko bere labanarekin<br />
zuritz<strong>en</strong> badizkigu.<br />
Izpiritu arriskatuek biziarazt<strong>en</strong> dute saioa: saioar<strong>en</strong> falta, beraz, anitz kausa<br />
<strong>de</strong>sberdin<strong>en</strong>gatik izango da, ez da izpiritu libre<strong>en</strong> gure soberagatik.<br />
4. Gogoetar<strong>en</strong> printzipio gisa subjektibitatear<strong>en</strong> aitortzan abiatz<strong>en</strong> da saioa<br />
historikoki zein formalki. Saioa ez bertsoak eta ez prosak <strong>de</strong>finitz<strong>en</strong> du, eta ez<br />
gaiak. Handiak eta txikiak izan litezke saioak. Edukinar<strong>en</strong> al<strong>de</strong>tik mila gaitakoak.<br />
Saioa <strong>de</strong>finitz<strong>en</strong> du<strong>en</strong>a, gai horiek erabiltzeko bere jitea da. Gaiak abordatzeko<br />
modu gogoetazko subjektiboa.<br />
Jakin badakigu p<strong>en</strong>tsam<strong>en</strong>du oro <strong>de</strong>la berez subjektiboa, baldintzatua<br />
al<strong>de</strong>rdikorra, aldiak nahiz tokiak mugatua. Baina traktatuan adibi<strong>de</strong>z (ikerketa<br />
aka<strong>de</strong>mikoan) ukatu, ego gainditu, edo ezkutatu egin nahi izat<strong>en</strong> da, formalki<br />
behintzat, subjektibotasuna (objektibitatear<strong>en</strong> arau jakin batzuei obedituz<br />
horretarako). Al<strong>de</strong>rantziz saioak osoki asumitu eta bere forma bihurtz<strong>en</strong> dizu<br />
subjektibitatea. Ez zaigu axola egiazki subjektibo<strong>en</strong>a zein <strong>de</strong>n azk<strong>en</strong> finean. Saioa<br />
propio gogoeta subjektibo bat<strong>en</strong> manera espresatz<strong>en</strong> da.<br />
Montaigne-k bere saioak Platon-<strong>en</strong> antzera, gogoetari solasean barr<strong>en</strong>a harathonat<br />
paseiaraziz, gustu om<strong>en</strong> zuke<strong>en</strong> idaztea. (Aukeran Peru Abarka-ko elkarrizketa<br />
gidatuegia da saiorako). Bacon-ek halaber, iz<strong>en</strong>a berria badu, izana aspaldikoa<br />
duela saioak, esplikatz<strong>en</strong> du: «for S<strong>en</strong>eca’s to Lucilius (...) are Essaies, that is<br />
dispersed Meditations». Ernazim<strong>en</strong>tuari buruz, Mo<strong>de</strong>rniar<strong>en</strong> hasieran, P.O. Kristellerek<br />
«gutunak, traktatua baino pertsonalagoa izaki, saioar<strong>en</strong> funtzioak bete zitu<strong>en</strong>,<br />
har<strong>en</strong> aitzindaria zinez bera izan baita» <strong>de</strong>rizkio. Izpiritu berriak, baliapi<strong>de</strong> berriak<br />
(R<strong>en</strong>aissance thought, II). Botticelli-r<strong>en</strong> pintura bat bezala, plazerez imagina<br />
g<strong>en</strong>ezake, saioa jaiotz<strong>en</strong> Ernazim<strong>en</strong>tuan: humanist<strong>en</strong> eskutizketatik eta jakinguratik,<br />
saloe literarietako berriketa ing<strong>en</strong>iotsu edo subtil<strong>en</strong> gozam<strong>en</strong>etik, esan liteke izan<br />
ere sortu <strong>de</strong>la saioa. Saioak, uste pertsonalak m<strong>en</strong>pegabeki lagunartean komunikatu,<br />
eta komunikazioa ospatu, egit<strong>en</strong> du. Izpiritu solastiar<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eroa da. (H. Krügerek,<br />
horregatik, saioari zerbait aristokratikoa datxekola, uste du). Nobelarekin, Aro<br />
Mo<strong>de</strong>rnoar<strong>en</strong> g<strong>en</strong>ero karakteristiko<strong>en</strong>a <strong>de</strong>rizkio z<strong>en</strong>baitek. Baina erreparo txiki bi<br />
egin beharrean gaituzu hem<strong>en</strong>.<br />
a. E<strong>de</strong>rki, hori <strong>de</strong>na oso polita da. Beharbada errealitatean bildur izan beharra<br />
dago, postmo<strong>de</strong>rniaraino apika heldu ez bagara ere. Mo<strong>de</strong>rnia xahar usteldu samar<br />
batean bai, bizi garela, Euskadin behintzat. Teorian subjektibitatea oso modan<br />
dago. Hem<strong>en</strong> <strong>de</strong>nok gara izpiritu libreak eta kritikoak. Saioak, beraz, giro ezin<br />
GALEUZCA<br />
37
Change language