30.04.2013 Views

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Un trango más enta ra normatibizazión<br />

de l'aragonés. Trasliterazión e adautazión<br />

de a onomástica no <strong>aragonesa</strong><br />

Santiago Bal Palazios<br />

Con se lio d'a Fabla Aragonesa<br />

Reflesions chenerals sobre a normatibizazión<br />

Tot prozeso normalizador e normatibizador que gose enrestir un idioma ye<br />

defízil e complexo. En o que pertoca á o luengache cutiano, a normatibizazión<br />

gosa estar problemática e debanta enzenditas pasions, sólo salbables por l'alfabetizazión<br />

e sozializazión en e de a propia luenga normatiba. E isto ye asinas<br />

porque normatibizar os rechistros coloquials (dialeutals e mesmo idioleutals)<br />

de cualsiquier luenga, como l'<strong>aragonesa</strong>, que antimás ye estata, e ye encara,<br />

amplamén sozmesa á un albandono e disprezio seculars, pasa por tener nesezariamén<br />

que chirar <strong>arredol</strong> d'una bastida estreita e seguntes unos regles de<br />

chuego poco flesibles. En efeuto, cal siempre nabatiar entre o respeto por a<br />

fabla de os charradors patrimonials (muitas begatas plena de barbarismos e<br />

bulgarismos), o equilibrio entre os diferens dialeutos, a considerazión de a<br />

luenga decumentata dende antigo e a lochica eboluzión natural de o idioma.<br />

Por ixo bi ha begatas que, presa una soluzión normatiba dezaga de luengas e<br />

luengas oras de serio treballo, dimpués de capuzar-se en decumentazión, informes,<br />

exemplos e parando cuenta en a propia lochica ebolutiba e formadera de<br />

l'aragonés, belunos se sienten feritos u mesmo ocheto de traiduría. Pero isto no<br />

ha á fer-nos reblar, pos a perbibenzia d'una luenga minorizata como l'aragonés<br />

pasa nesezariamén por una normatibizazión de o rechistro formal, una normatibizazión<br />

razional e d'amplas miras, sin mirar-se o mélico, pero sin mirar-lo-se<br />

á denguno. Qui no quiera entender que os rechistros coloquials (dialeutals e<br />

idioleutals) han á refirmar-sen en un rechistro formal e normatibo -que, como<br />

ye de dar, abrá á estar único e uniboco- no fa dengún fabor á ra luenga <strong>aragonesa</strong>,<br />

simplamén ye apostando por o esmicazamiento idiomatico e firmando a<br />

sentenzia de muerte de o propio rechistro coloquial, porque os rechistros coloquials<br />

sólo tienen buena salú cuan han un rechistro formal de referenzia en o<br />

que acubilar-sen.<br />

En os zaguers trenta años hemos puesto beyer cómo, china-chana, s'ha<br />

enantato en iste prozeso normalizador e normatibizador, anque encara mos en<br />

queda muito camín que fer. E iste camín cal fer-lo e cal correr una mica más<br />

que dica agora, no baiga á estar que por ir masiau amoniquet plegué un inte<br />

en que no aigamos enta do ir.<br />

167

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!