30.04.2013 Views

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

III TROBADA (UESCA-ALQUEZRA, 2001)<br />

Uaragonés de Conté, con mes tintes sobrarbencos, usa ras desinenzias d'ixa<br />

zona en a primera presona d'o imperfeuto: ensoniabe, tenebe. Nagore emplega<br />

en a terzera presona d'o indefinito a desinenzia istorica -orón mientres que<br />

Vicente de Vera e Conté estraniamén recurren á ra forma local chesa -eron. En<br />

cuanto á o lesico. Conté ye Túnico que usa d'o berbo parlar mientres que fablar<br />

ye a opzión de Nagore e Vicente de Vera, altro tanto pasa con arribar respeuto<br />

á plegar, con res respeuto á cosa, e d'altros usos mes... Nagore usa siempre de<br />

l'alberbio do, mientres que Vicente de Vera fa coesistir do con on e Conté se<br />

decanta per an eon. Nagore escribe dillá e Conté dellá. Conté usa de l'alberbio<br />

a soben, mientres que Nagore e Vicente de Vera s'estiman mes á ormino. Istos<br />

dos autors emplegan a preposizión por en tanto que en Conté ye normal per.<br />

Iste autor usa d'o pronombre mos pero es altros emplegan nos. Nagore usa<br />

bella bez a conchunzión sobrarbenco-ribagorzana manimenos, pero dimpués a<br />

forma ozidental sindembargo se cheneraliza. Os condizionals tensinos no amanexen<br />

en Conté que prefiere recurrir á ras formas propias d'o Sobrarbe. Os tres<br />

autors usan un bulgarismo no esclusibo de l'aragonés en o caso de parabra.<br />

En fin, només se trata d'una contrimuestra con a intenzión de fer biyer<br />

cómo en garra d'os tres modelos no puede parlar-se en beras d'una codesión en<br />

a representazión territorial, ni sisquiera d'un estándar de base esclusibamén<br />

local, encara que, per zierto, o primer libro de Nagore lebe o subtetulo de f'abla<br />

chesa. Tamién trabamos una coesistenzia de formas locáis estremas como,<br />

metemos per caso, as chesas á canto de formas locáis orientáis, asinas os usos<br />

dome en Conté e en Vicente de Vera (iste en coesistenzia con ombre) u l'uso<br />

d'estiu en Nagore e Vicente de Vera chunto á una forma berbal u lesica chesa.<br />

Ixa anarquía e caos han continato asinas, alto u baxo, dica agora, en que encara<br />

se fan serbir istas e altras formas periféricas como estándar. Iste ye, creyemos,<br />

un punto feble d'o protoaragonés común en cuanto á que queda desequilibrata<br />

ixa coderenzia territorial que parex aber-se feito de forma aleatoria." Como<br />

biyemos, iste criterio de coderenzia interdialeutal ba muito enreligato á o de<br />

representazión territorial, ya que d'o equilibrio correuto d'os dos resulta una<br />

mayor u menor espresibidat e frescura d'a luenga común, siga oral u escrita.<br />

Cuan s'azede á l'aprendizache de l'aragonés -en o caso d'a mayoría á trabiés<br />

d'un modelo común en gran mida libresco e sin un conoximiento e dominio,<br />

no de totas, pero sí de bellas parlas patrimonials— gosan pasar dos cosas:<br />

que a presona s'instala en ixe aragonés común u que, per cuentra, o estándar<br />

li sirbe de punto de partita ta afundir en o conoximiento e prautica de bel dialeuto<br />

u subdialeuto local. Cuan isto zaguero pasa, per desgrazia sólo entre bien<br />

poquez, o primero que sosprende ye constatar os muitos puntos que deseparan<br />

a fabla biba d'a libresca. Ye alabez cuan amanexen ixas adesions ferborosas á<br />

una parla local, perqué se bei en ella una serie d'elementos, de chiros, de construzions<br />

que en a luenga común no gosan amanexer per garra cabo. Asinas, a<br />

presona que adota una bariedat concreta bibe o deseyo d'encarnar l'aragonés<br />

en un territorio perqué li s'entrefá que a luenga común, en estato de constru-<br />

•'' üs dandalos d'a luenga literaria si' reproduzen taimen rn

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!