30.04.2013 Views

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

III TROBADA (UESCA-ALQUEZRA, 2001)<br />

De a mesma traza, tamién podemos oserbar una imbersión parellana entre<br />

os temas de dos sintagmas nomináis, un d'ers en funzión de nucleyo, e l'altro,<br />

de termino preposizional: "Los ladróns de los lobos nunca t'han pillán dormindo"<br />

(p. 25); "M'amanecié un troximán de crío que metíu en la romana dié<br />

ventitrés libras" (p. 35);"[...] un diaple de recién nacía betiello ibi-era" (p. 140).<br />

En un caso cal que cuaternemos l'emplego d'un nombre coleutibo en<br />

lumero singular (mes a preposizión de) en cuenta d'un achetibo calificatibo en<br />

plural: "\pobretalla de mullésV (p. 132) en o puesto de 'pobras mullers' (anque<br />

a forma cuaternata tien un caráuter claramén despeutibo).<br />

Gosa amanexer a preposizión de de traza plconastica en o indefinito los de<br />

demás (asinas en as pp. 23, 36, 49, 98, 136 e altras). Lo de demás, con o sendito<br />

de 'o resto', puede leyer-se en a pachina 147. Ista carauteristica, propia de rechistros<br />

populars, ye documentata, per o menos, en aragonés ozidental (cheso, aragonés<br />

residual de as Zinco Billas...) e tamién en aragonés oriental (benasqués).<br />

Per altro costato, ye frecuén a omisión de bels elementos de a frase u o sintagma.<br />

Asinas o elemento que mes á soben desaparex ye a preposizión de. Dita elisión,<br />

encara que pueda documentar-se en altras modalidaz cheograficas de o<br />

idioma aragonés, ye muito carauteristica de o complexo dialeutal ozidental á o que<br />

pertenex o cheso. Iste fenómeno ye tan cheneral que emos dezidito de no estrafollar<br />

guaire espazio cuaternando lo que no cal cuaternar. Con leyer o tetulo de o<br />

libro -L'hombre l'onset- ya en ye prou. Á despeito de o dito, irnos, sin dembargo,<br />

zitar-ne un caso per o suyo caráuter condizional e as repercusions sintauticas que<br />

isto pueda tener: Haberlo sabíu 'si lo plegó á saper, d'aber-lo sapito' (p. 59).<br />

Altros elementos eliditos son os articlos determinatos:<br />

"Reculan, tornan y, por si no nTiesen pro, encima patas zagueras se deuantan pa<br />

dixarsen cayer..." (p. 30)."[...] y sin d'encomendarse ni a Dios ni a diaple" (p. 74). "|...]<br />

chuntos nos ne fuemos de repatáns y chuntos estiemos cinco añadas por puerto y la<br />

ribera..." (p. 133)."(.. .| pillo lo morral y, con lo cultro en faxa y tocho en zarpa" (p. 140).<br />

U indeterminatos:<br />

"enta güen puesto" (p. 27). "y por cada cosa que diciba, Chesús me soltaba gofetada"<br />

(p. 74). "I...I y a lo calor de bellos enzendallos, me facié miqueta almuerzo"<br />

(p. 131). En do i faltan una e tamién de. "[...] si no he caseta, a'l raso dormiré<br />

debaxo manto éntrelas" (p. 138). A perduga de l'articlo tamién se produze chuntamamén<br />

con a de a preposizión.<br />

Una parella de formas alcorzatas<br />

Nos ha trucato l'atenzión o feito de que aparexca en uns cuantos casos ca,<br />

forma alcorzata de casa. Creyemos pertenexe á un rechistro lingüístico familiar<br />

u coloquial. A mesma forma s'emplega en catalán (mes que mes deban de bel<br />

antroponimo e tot soben amalgamata con en/na, ixa mena d'articlo que sólo amanexe<br />

deban de os nombres de persona: Ca'n Joan), u en altros muitos puntos de<br />

a cheografía ispana. Per exemplo, en zonas de luenga castellana de a Comunidá<br />

Balenziana (yo lo he ascuitato en Cheste) u en ampios dominios d'Andaluzía. 7<br />

"I...1 la cachimalla yera toda de ploro y moco... ¡y solez en cá!" (p. 49). "I...1 y,<br />

allora, encarrañáu, pillé la puerta y fuyé ta cá" (p. 102). "Como podié, li segudié<br />

7 Informazion.s pregonáis, i¡:ii:ilmcii.<br />

193

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!