30.04.2013 Views

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

III TROBADA (UESCA-ALQUEZRA, 2001)<br />

Istos causos no son per castellanizazión, sino per tratar-se de parolas patrimonials<br />

de gran emplego y que mantienen o mesmo paralelismo con o catalán<br />

popular de Balenzia y l'Aragón oriental.<br />

En términos patrimonials antigos en que a consonan ba entre bocals, a<br />

soluzión muitas begadas coinzide con o castellano, bien con a eboluzión enta un<br />

fonema "y", /j/ (que en ocasions podrá estar antiiyatico y posterior a una perda),<br />

como ye o causo de mayo, mayor, sayeta, meyar, peyor, mayestro; u bien con<br />

perda total de consonan: dido,fredo, siello, baina. Istas parolas no yeran ocheto<br />

d'o presen estudio, que se refiere unicamén a cultismos y semicultismos. Mos<br />

quedará, sin dembargo, o exemplo de bel termino que dandalía, como pueda<br />

estar "achudar/ayutar/aduyar" (que ya en 1275 amanixe escrito "ayudar"), d'o<br />

que en tenemos tres bersions autuals que responden a diferens coderenzias<br />

dialcutals; un exemplo semellán lo trobamos en o berbo "fuyir", con a bersión<br />

"fuchir" y una familia lesica que mantién o fonema: fuchina, fuchis. Atro causo<br />

ye a parola "mayor", que amanixe escrito como "major" en pocas ocasions, y<br />

como "mayor" dende os primers testos d'o sieglo xm an que ye cuasi esclusibo.<br />

Un bayo que ye finitibo en a conclusión de que no ye correuta a ouzión<br />

d'emplegar o grafema "x" en os cultismos y semicultismos que son ocheto d'iste<br />

treballo, ye a <strong>suya</strong> reyalizazión fonética en toda a meta oriental d'o territerio<br />

aragonesofono. Creigo que a toz se mos fa impensable a leutura de paixina, teunoloixt'a<br />

u rcixistro. Puestar que en o prozeso codificador aigan tenito muito<br />

peso os dialeutos ozidentals; unatra custión ta reflesionar.<br />

Conclusión: articulazión d'una formula d'adautazión de neolochismos<br />

Dimpués d'ista esposizión, sólo me queda que dar una conclusión en a que<br />

s'articule una formula d'adautazión de neolochismos d'orichen latino (u grecolatino<br />

per dar más prezisión), de tal traza que:<br />

-S'escribirán con "x" as parolas que probiengan d'etimos latinos que no correspondan<br />

á grafías "ge", "gi" ni "j".<br />

-S'escribirán con "ch" as parolas que en romanze deben creyar un fonema palatal,<br />

y que en latín se trascribiban con "ge", "gi" u "j", con independenzia d'a soluzión<br />

que n'aigan preso en atrás luengas bezinas.<br />

Anque pueda parixer que dende iste analís sernos embolicando a faina d'a<br />

estandarizazión de l'aragonés, en reyalidá s'ha pretendito desenreligar una<br />

madaxa que s'eba trenato con a dependenzia y a fazilidá que mos podeba dar a<br />

recreyazión d'a nuestra terminolochía dende a luenga castellana, luenga en<br />

que toz emos estato alfabetizatos y que dominamos sin de problemas. Quizau a<br />

más gran fazilidá la tienga qui conoxca atrás luengas románicas como o catalán,<br />

l'oczitano u o franzés. Anque tamién caldrá planteyar-se, de traza cheneral,<br />

que mientres no tiengamos un dizionario normatibo en do mirar, caldrá que<br />

mos astiengamos de prebar d'introduzir nuebas terminolochías si no conoxemos<br />

o suyo étimo.<br />

Bibliografía<br />

ABARCA DE BOLEA, Ana, Obra en aragonés lAlbada al nacimiento...), Uesca, CFA,<br />

1980.<br />

AGUILERA CASTILLO, César, Aproximación a la lingüística, Madrid, Compañía Bibliográfica<br />

Española, 1972.<br />

377

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!