30.04.2013 Views

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ESTUDIOS E RECHIRAS ARREDOL D'A LUENGA ARAGONESA<br />

siguié..." (p. 74); "[...] no bi-habrá qu¡ diga que no yes una muller como pa ir<br />

dezaga" (p. 84). Astí l'acomparanza ye en cuenta de bel achetibo como guapa,<br />

guallarda, pálida, flamenca... Poderba equibaler, igualmén, á o castellano una<br />

mujer bandera ; "|...| lo mayestro escapé como una bala a pillar a la flamenca"<br />

(p. 86); "Como si plevese cayeha lo sermón y, sin de tartir, como si plevese, lo<br />

escuitaba yo" (p. 99); "Correba la chen como si hese habíu bel fuego" (p. 144); "La<br />

me tiré d'encima, muerta ya y cayé redonda como pilota" (p. 145). En ista ocasión,<br />

igual como en altras, s'ba suprimito l'articlo; "|...| me siguiba como un can"<br />

(p. 146).<br />

Muitas altras en son de superioridá:<br />

más agudo que a fambre l p. 135). Ye forma que enzierta con a fraseolochía castellana.<br />

más dreito que una bela. "Yo, que lo vié marchar más dreito que una vela" (p.<br />

22). De nuebas cal dizir que ye idéntica á ra formula emplegata en castellano.<br />

En o Baxo Aragón zaragozano he ascuitato una contimparazión taimen mes<br />

chenuina: más drccho que un regle.<br />

(aber) más fuerza que un güe. "He más fuerza que un giie. Ixo me valié" (p.<br />

146). Ye a forma (a formula) cheneral en aragonés, presen en totas -u cuasi<br />

totas- as bersions de o muito conoxito Romanze de Marichuana: Tiene más<br />

fuerza que un güei I y más ancas que una baca... Ne bTia antiparti una altra<br />

bersión d'ista mesma formula, chupita de localismo: "ha más fuerza que los<br />

machos de Vicente..." (p. 38).<br />

más limpio/a que la patena (p. 93). A frase feita correspondían en castellano<br />

en iste caso tamién ye alto u baxo a mesma.<br />

más malo que una pedregada. "¡Cangrena de mullcrs! \Más malas que una<br />

pedregada 1 ." (p. 80).<br />

(aber á belún) más miedo que a una tronada (p. 20). Tanto en o caso de a tronada<br />

como lo de a pcdregata cal dizir que somos deban de dos acomparanzas<br />

enradigatas de raso en o temor que o montañés -e os pastors e labradors en<br />

cheneral- tienen á istas manifestazions de a climatolochía albersa.<br />

saber más que os ratona 'saper muito' (p. 15).<br />

(itar) más sangre que cochín en matacía 'sangrar muito, chitar muita sangre'.<br />

"Me s'esboteron las narices. Ité más sangre que cochín en matacía" (p.<br />

80). O d'esbotar-se as narizes ye chiro tamién prou cheneral, per o que no<br />

merex malmeter mes tiempo comentando-ne.<br />

Á begatas nos emos trobato con o que parixen estar creyazions propias de<br />

l'autor, desacheratas e plenas de chuzonería: "I...] pa desimular cómo has las<br />

orellas, que son más grañazas que las alas d'un alforrocho planiando" (p. 85).<br />

Modismos<br />

"por lo que quiera se siga" (p. 148). Astí s'oserba a sustituzión de o relatibo<br />

que per o pronombre reflesibo se. Se trata d'un modismo amplamén documéntate<br />

en a literatura en aragonés cheso, per o menos dende os tiempos de Veremundo<br />

Méndez.<br />

Una altra carauteristica ye a imbersión, en bels casos, de l'orden de os elementos<br />

d'un sintagma, sustituyindo, per exemplo, a estrutura articlo + sustantibo<br />

+ achetibo califícatibo per a de articlo + achetibo califícatibo + de + sustantibo:<br />

"Un chiboso d'hombre en la carrera" (p. 103). "Lugo, indo por las<br />

carreras, en la puerta de casa <strong>suya</strong> ibi-era un chicotón de crío esmolando lo cultro"<br />

(= "bi yera un crío chicotón") (p. 147).<br />

192

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!