30.04.2013 Views

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

22. Estudios y rechiras arredol d´a lengua aragonesa y a suya ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

As preposizions e bels emplegos preposizionals<br />

III TROBADA (UESCA-ALQUEZRA, 2001)<br />

denzima. Seguntes YEndize de bocables de ¡'aragonés,' sólo s'emplega que en<br />

Sobrarbe (A Buerda) e a Bal de Chistau. En L'ombre l'anset, encara que l'uso<br />

mayoritario siga o de enzima, en emos trobato un caso esporádico: "Li pasaba<br />

lo dedet por d'enzima lo tozuelo' (p. 59).<br />

enta. A ormino enta desputa á dica (u, en aragonés cheso, l'ampre castellano<br />

hasta) uns cuantos contestos. Espezialmén cuan gosa amanexer en correlatos<br />

con a preposizión dende.'<br />

"Dende los chotos y crestóns enta los burros eabañés todo me facié goyo" (p.<br />

134)."[...| y,dende la sargantana que se rastra, enta la loira que'n lo río capucía,<br />

pasando por lo esquiruelo que de talla en talla ve brincando, y por lo<br />

ladrón raboso y lo taxón, dinguno fuye en que me veye" (p. 140). "Zarpa como<br />

pluma yera la de Clemente que, dende l'orella enta la coda, iba y tornaba<br />

amoniquet"(p. 149).<br />

Bellas begatas tamién lo fa con a preposizión de: "(...I dos años nos lebábanos<br />

de l'uno enta l'otri" (p. 49); "lebando de zurda enta la dreita lo sombrero con lo<br />

brazo devantáu" (143).<br />

Coarasa tamién se fa serbir de a peposizión enta en contestos en os que podérbanos<br />

asperar l'emplego d'altras preposizions como á u ta. Beigamos bels<br />

exemplos: "Con reata de machos, que nugáus con lo ramal de cada uno enta<br />

la coda de lo de deban iban..." (p. 16); "m'asomo enta lo canto" (p. 30); "agarrón<br />

enta las sayas" (p. 34); "venié a parar enta..." (p. 54); "ir enta l'otro mundo<br />

en paz" (p. 77); e altros muitos casos iguals u parellanos.<br />

Ye relatibamén frecuén que aparexca en combinazión con a tamién preposizión<br />

de direzión rara: "da cara enta la ilesia" (p. 50); "cara enta mí y amostrándome<br />

los catiróns"(p. 1451.<br />

ta. Nos irnos á limitar á reproduzir bels chiquez escais en os que 1'emplego de a<br />

preposizión ta nos ha trucato l'atenzión.<br />

"agarrada ta la coda" (p. 46) u "agarráus ta las sayas" (p. 50); "abrazarse ta<br />

mí" (p. 461; "arrimáu ta lo fuego" (p. 62); "heba dixáu la mano ta la cara" (p.<br />

74). Aquí quiere dizir 'eba dixata la man marcata en a cara'; "baxé la escalera<br />

brincando de repañuelo ta repañuelo" (p. 87), an que quizau ésenos asperato<br />

a preposizión en;"chuntos ta mí" (p. 127); "ta todo yo so feito" (p. 138), grazias<br />

á contestos como íste poderba esplicar-se o esbarizamiento semántico que de<br />

'a' ta 'para' ha puesto tener a preposizión ta de a que i somos fablando. Antiparti,<br />

feito tien en ista frase o senificato de 'acostumbrato, aclimatato' tan<br />

cheneral en aragonés.<br />

Bels sintagmas preposizionals<br />

de ploro y moco." [... I asinas que, como verez si fez la cuenta, la cachimalla yera<br />

toda de ploro y moco" (p. 49). Iste sintagma ofrexe zierto paralelismo con un<br />

altro: sin chuco ni muco. Per altra man, taimen iste sintagma pueda aduyarnos<br />

á esplanicar a etimolochía de o berbo frecuentatibo ploramiquiar (ploriconiar),<br />

muito espardito en altras bariedaz cheograficas d'aragonés. Asinas,<br />

ploramiquiar, poderba estar perfeutamén o resultato de a combinazión de<br />

plorar e moco, mes a influyenzia de mica.<br />

1 Endize de bocables de ¡'aragonés, tomos i-iv, Uesca, IEA, 1999.<br />

185

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!