.SS A 9z.z 'd '.U .o :ape!l3 .yy'9E-b '(8961) 8 mm!ipJV'asauo!o!peJi sns A oJ3esuoyyB 'salle/\ zalyzuog .yy .r'9 'd '(~~61 'euo<strong>la</strong>3Jeg) leAe!peu ezuepp30 p ua eu!edui= ep!A A pn.~ e~~~ 'Aqna '9.JoleA alqew!psau! ap e!n6 un ua aua!A-u03 al 'up~o3 o3od 'lelnjeu e!Jnp!qes ns .oJ3esuoyy <strong>la</strong>p sauo3-U!J sol sopoi aiuawaiua!3ed opueiisoui en$ sou anb 'eJJa3 o!l-!u3 .a e ojua!ui!oouo3aJ op!oapeJ6e A opun~o~d oJjsanu JQsa4-1uei.u sowa~anb 'o!eqeJ~ aisa ap o!d!~u!~d <strong>la</strong> apsaa ,-aJd Jelnwni silod?i3au el 'soye soy3nui a3ey 'o!q!J:,sapzalezuo9 -yy *r'e3!i!leBaui e~oda el epsap eiuauie:,-16ploanbie as~ejuawn3op epand '0~3esuoyy soweuielln'oy anb 'aiuoui aisa ap pep!le~aes el 'pep!lea.i u3*, «OJJU~~» un uaou!s openqs Aeisa ejpod ou 'le1 OWO" 'A S O ~ ! L U ~ ~soueld sojurgs!p sol aJiua u?!un ep oiund Jac iodope~6esuo~ :soaueJ-iaiqns saso!p sol ap opunw<strong>la</strong> A sowanw sol ap opunw <strong>la</strong> eJiua ug!:,e:,!u-nuioa el asiaz~alqeisa ejpod anb <strong>la</strong> ua JeSnl 13)):u?!~L?z!~!A!~ el ap e!Jogs!y el ua sosouej 'sope~6essaiuoui so~io ap se1 e sep!:,aied sapep!lenu!A uo:, osJaA-iun <strong>la</strong>p o~iuaz~ un 'soleydu~o un 'opei6es ~e6nl un ua 01-i!ua~uozI eisey ,ouis!u~ <strong>la</strong>p ~ A ! S ~ J ~ u?!3ez!lei3es O J ~ el's$?w u!s '~e!3!do~d opnd ol<strong>la</strong> A sosoyeiuow salep~o:,so!ieh ~ o epepun~~!:, <strong>de</strong>uejlnise e3~euio3 ue~6 eun apo:,!~~?woa6 !se3 o~iua3 un ouio:, einB!juo~ as 'lepnegoji <strong>la</strong> ~ o d aguawjed!3u!~d epelja~ eJnuell el :OUJOJ-ua ns ap aiuauien!ieuell a6~awa anb ez!le3 ep oiunl-u03 op!l?s un '0~3esuoyy <strong>la</strong>p epe!fjal!A!Jd u?!3eni!s q., sepnisv ap u?!~~z!u~!Is!J~ el ap so16!s so( e saJo!<strong>la</strong>i-ue Anui 'coiowai sgw oy:,nw 'epnp u!s 'uos epepua6-a( ug!ape~i egsa ap saua6yo sol 'o6~equia u ! ~',((-~~sa~e!3ossauope<strong>la</strong>~ se1 sol<strong>la</strong> ap J!~ed e .1!n~isuo3a~ eied 'a4-uaweA!isneyxa solopue!pnisa 'salena!paui cogxuisol sazIuoiua iepioqe fouewny ojeqe~i <strong>la</strong> ?!w!~d-w! sal oyeiue anb 'sop!p!u Anw opnuaw e o~ad'~0punj0Jd syui so6se~ sol euJaixa e!uiouos!g nsojeq i!~qn:,sap e~ed 'pep!w!iu! ns ua !se JeJJau-ad A soduie3 sns J~JJO~~J :so<strong>la</strong>ns sol ep pep!l!i-iaj e1 'eui!l3 <strong>la</strong> 'selo3y6e se:,!i:,ryd se1 ueu!wJai-ap anb sa1eJn)eu sauo!:,!puo3 se1 A leng3e e[es!ed<strong>la</strong> aiuauieso!:,nu!w opueAJasqo Jezuawo3 :opoi<strong>la</strong>p so!:,e~ uysa ou so~!y~~e sns anb opua!qes'sep!:,npa~ sauo!suaw!p ap e:,~ewo~ eun J~~o:,s=J»:se~!spap op!s uey e!~ei6ee!Jojs!y aJqos sauo!~e~io<strong>de</strong> seAn3 s?aue~j Jope!.iois!qop!:,ouo~ un ap se!:,ua~a6ns se1 'o!d!:,u!~d <strong>la</strong> epsap'eiuan3 ua sow!Ani u?!3e6!isa~u! eisa ua 'sewapv-, sope!pnÍsa sale~ed sol sopoi owled e owled ua3-ouo:, anb soya~e6nl sol ap so!uow!isai sol ua epuan~-aij u02 souopueAo<strong>de</strong> 'oiuauia<strong>la</strong> epe:, ep se~!ie:,!j!uB!ssapep!l!q!sod se] ow!xew le opue~n<strong>de</strong> 'u?!c~~uawn:,-op A sa~elndod sauo!3!peii 'ejw!uodol :aiuawe3!pew-ais!s opez!l!in souiay oleqeii eisa .iez!leaJ eJed.P 016-1s <strong>la</strong>p sozua!wo~ e '~elndod e!:,uaa~:, el u~6as '!llecepei!sodap ,na!An ap JopeAleS uec ap se!nb!<strong>la</strong>~ se1ap ((esoll!neJeui u?!3elseii» el ep epuaAal el e eiuouiaisa ap pep!lei:,es el epuan3a.q u03 JelnDu!A e<strong>la</strong>ns'zaA e1 e Jelndod A eiln:, 'u?!ape~i e!ldwe eun-E equejoJa!y pep!leJDes wa!:,ap 'ews!ui !S ~od 'eiuaxa ou 'ieln6u!s pep!lenp!A!pu!eun eA a~a!juo:, a( -~elpa~ n-11 nad- soJiaw090.1 ap ew!xew emle eun u03 'ope:,unil ouo3 epo~3adse ns 'sgi!ng A eso!u 'u!:,~oyy ep so!a3uoa sole~edas anb eai~qe:, alow eun se omesuoyy 13
histórica que aún hoy pue<strong>de</strong> encontrarse en <strong>la</strong> cumbre.Y concluye así su reseña <strong>de</strong>scriptiva:«El monte gozó <strong>de</strong> <strong>la</strong> condición <strong>de</strong> sagrado entan lejanos tiempos, pues si siempre fueron sagradas<strong>la</strong>s necrópolis en <strong>la</strong>s civilizaciones primitivas.<strong>la</strong>s gentes qcfe enterraban a sus muertosen <strong>la</strong> cumbre <strong>de</strong>l monte <strong>de</strong> Morcín, no pudieronmenos <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar<strong>la</strong> <strong>de</strong> c'te modo, si no es auepara ellos ya anteriorments reunía semejante condicióny por lo mismo fue elegida para morada<strong>de</strong> sus difuntos))El proceso <strong>de</strong> sacralización <strong>de</strong>l monte <strong>de</strong> Morcíncontinúa durante <strong>la</strong> época <strong>de</strong> dominación romana paraculminar con el Cristianismo. Si esta montaña habíasido sagrada en época primitiva, ahora, con el triunfo<strong>de</strong>l Cristianismo, se convierte en centro cristiano porexcelencia, enaltecido sobremanera porque en él se habría<strong>de</strong>positado un precioso acervo <strong>de</strong> reliquias, elfamoso relicario <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cámara Santa, tras<strong>la</strong>dado a <strong>la</strong>vecina ciudad <strong>de</strong> Uviéu durante ei reinado <strong>de</strong> AlfonsoII el Casto (792-842)La cristianización <strong>de</strong> un santuario pagano por elsistema <strong>de</strong> sustitución o superposición fue un fenómenocieneralizado en todas partes a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> EdadMedia y <strong>la</strong> Mo<strong>de</strong>rna. Se podrían aducir infinidad <strong>de</strong>ejemplos. Cuandonga es, casi con toda seguridad, uno<strong>de</strong> ellosSin entrar aquí en una valoración crítica <strong>de</strong> <strong>la</strong>conocida leyenda <strong>de</strong> <strong>la</strong> tras<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s reliquias <strong>de</strong>San Salvador hasta el Monsacro, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> un <strong>la</strong>rguísimoy acci<strong>de</strong>ntado periplo, cuyos oríqenes hay quesituar en <strong>la</strong> misma Jerusalén -<strong>la</strong> influencia <strong>de</strong>l falsarioobispo D. Pe<strong>la</strong>yo en <strong>la</strong> conformación escrita <strong>de</strong> <strong>la</strong>misma ha sido puesta <strong>de</strong> relieve hace tiempo 9- resultatodavía posjble fijar los hitos más <strong>de</strong>stacados <strong>de</strong>J. M. González Valles, ta. c.,, pp. 22 y SS. En dichotrabajo pue<strong>de</strong>n encontrarse más referencias sobre este aspecto.J. Fernán<strong>de</strong>z Con<strong>de</strong>, «La Iglesia en el reino astur-leonés)),Historia die <strong>la</strong> Iglesia en España, v. II/I, pp. 68 y s.9 Un estudio crítico <strong>de</strong> <strong>la</strong> narración pe<strong>la</strong>giana: F. J. Fernán<strong>de</strong>zCon<strong>de</strong>, El Libro <strong>de</strong> los Testamentos <strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral <strong>de</strong>Oviedo (Roma, 1971), pp. 11 1-1 18. El texto completo: S. GarcíaLarragueta, C<strong>de</strong>cción <strong>de</strong> documentos <strong>de</strong> <strong>la</strong> catedral <strong>de</strong> Oviedo.n. 217, pp. 511-515.<strong>la</strong> progresiva gestación <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma, así como <strong>de</strong> suvincu<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> montaña sagrada <strong>de</strong> Morcín.La primera referencia documental sobre <strong>la</strong> tras<strong>la</strong>ción<strong>de</strong>l Arca <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Reliquias a Uviéu <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Toledoestá datada en <strong>la</strong> segunda parte <strong>de</strong>l siglo XI y nomenciona para nada el Monsacro:(((Archa) a Toleto in Asturiis in ecclesia SanctiSalvatoris loco qui dicitur Ovetum (trans<strong>la</strong>tafuit))) lo.Cincuenta años más tar<strong>de</strong>, en <strong>la</strong> primera mitad<strong>de</strong>l siglo XII, el conocido obispo <strong>de</strong> Uviéu D. Pe<strong>la</strong>yo seconvierte eii el gran pr~pagaridista do Ias ieliq~ias <strong>de</strong>San Salvador, enriqueciendo <strong>la</strong> leyenda popu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> su«rni<strong>la</strong>qrosa tra7!ac:ón» con numerosos elementos narrativo~:«.. .Juliano pontifice (toletano), qui tunc temporiserat cum toletanis secum a Toleto archam supradictamin Asturias transferunt. Hunc locumsibi et Sanctorum elegerunt maxime sufragiis,quia patria ipsa val<strong>la</strong>ta asperitate moncium facilenulli hostium promittebat accessum. His temporibusipsa mnnsit archa in tabemac~ilis sicut et ipsaArcha Domini ante hedificationem temwli usquead regnum A<strong>de</strong>fonsi lunioris corl_nomine Casti 'l.Y el pre<strong>la</strong>do falsificador vuelve a repetirse, casitextualmente. en <strong>la</strong>s interpo<strong>la</strong>ciones que aña<strong>de</strong> a <strong>la</strong>Crónica Ovetense <strong>de</strong> Sebastián:((Ipsa inprimis mansit archa in auatris, dsin<strong>de</strong> intabmwulic, sicut.. .N 12.Las cuevas y los tabernáculos, citados <strong>de</strong> pasadapor D. Pe<strong>la</strong>yo. va eran. seauramente, pie7as integrantes<strong>de</strong> una tradición oerfectamente conqolidada. auevincu<strong>la</strong>ba el pasado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Reliquias <strong>de</strong> San Salvadorcon el Monsacro. Un poco más tar<strong>de</strong>, en torno a 1200,otra versión am~lia y casi nove<strong>la</strong>da <strong>de</strong> <strong>la</strong> tras<strong>la</strong>ciónlo Ms. 99 <strong>de</strong> Valenciennes, f. 1 v. Public. F. J. Fernán<strong>de</strong>zCon<strong>de</strong>, La Iglesia <strong>de</strong> Asturias en <strong>la</strong> alta Edad Media, Apend. II.pp. 160-162.l1 S. García Larragueta, Colección <strong>de</strong> documentos <strong>de</strong> iaCatedral <strong>de</strong> Oviedo, p. 513.l2 <strong>la</strong>n Prelog, Die Chronik Alfons'lll. Untersuchung undkrltische Edlitim <strong>de</strong>r vier Re<strong>de</strong>ktionen (Frankfurt am Main, 1980).pág. 92.
- Page 5 and 6:
La presencia de la llingua nos rnu
- Page 8 and 9:
Una encuesta Ilinguística nel sieg
- Page 10 and 11:
29 .O) i Qué consecuencies importa
- Page 12 and 13:
Herr 13, encontiando l'esporpolle d
- Page 14 and 15:
de Bouhours, qu'esborria la distinc
- Page 16 and 17:
es xoncíes a un llinguax francu, p
- Page 18:
grupu humán nel que la llingua ye
- Page 21 and 22:
2. Na marina oriental asturiana rep
- Page 23 and 24:
«juntos y unánimemente dijeron: Q
- Page 25 and 26:
13) La Moría (Llanes):Barriu d,e l
- Page 27 and 28:
Siend,o abondos los exemplos del to
- Page 29 and 30:
Per otra parte, estos testimonios a
- Page 31 and 32:
que poder iguar aquellos; de mou es
- Page 33 and 34:
otra mora - more, de non fácil int
- Page 35 and 36:
c 1 a v i c u 1 a > llavía (Llena)
- Page 37 and 38:
qu'enantes señalé na llingua. D'o
- Page 39 and 40:
gurada por circunstancias política
- Page 41 and 42:
4.-¿Sedesprende una consecuencia?D
- Page 43 and 44:
presente d'e la lengua. En efecto,
- Page 45 and 46:
en el extranjero, se instaló en Ca
- Page 47 and 48:
ta sociolingüística en todo el Pr
- Page 49 and 50: Vieyu altu alemán: sten (stan). Vi
- Page 51 and 52: a prehistórica n7Asturies7 preindo
- Page 53 and 54: (n > nn > E) con ciarru de la e en
- Page 55 and 56: Celta-bretón: barf 'barba'. Llítu
- Page 57 and 58: 11.-CONTAMÍN ('CONTAP'IINATIO') DE
- Page 59 and 60: le lleonés. FALISGA < fauvent)isca
- Page 61 and 62: 26.-ASTURIANU: GUARAR pro GORAR ( G
- Page 63 and 64: Esti sistema na crianza de pallabre
- Page 65 and 66: doropéu ten-/tan- 'estirar', 'este
- Page 67: Llatín-asturianu: YA < et (casteil
- Page 70 and 71: nel!a tamién 10s fitotopónimos de
- Page 72 and 73: les. Pertenez a éste últimu. 'Hai
- Page 74 and 75: entá quedan restos de lo ,que foi
- Page 76 and 77: iLArtosina ya Artedal ufiertan una
- Page 78 and 79: llinguas xermánicas. Ya d'orixen d
- Page 80 and 81: z g ; 3E K . M WO'Z k cjC O c dam 3
- Page 82 and 83: La cibiella ya una atadura feita pr
- Page 84 and 85: a. La Fayona: Monte, nlUrria.b. El
- Page 86 and 87: d. Suffresnu: Prau, tierra, El Cout
- Page 88 and 89: i a 64, ta presente nel nome .dlun
- Page 90 and 91: LIV. MIXACANEl mixacán ou meixacá
- Page 92 and 93: dente. En Somiedu güei yá nun se
- Page 94 and 95: Ya probable que 1 ya a vengan d'un
- Page 96 and 97: -ada < - a tu m, - a t a m val tami
- Page 98 and 99: touza); lleonesas ya aragonesas (to
- Page 102 and 103: del Arca, gestada en ambientes no o
- Page 104 and 105: matúrgicas con la tierra humedecid
- Page 106 and 107: Texto de la Crónica Rutenm:(Segund
- Page 108 and 109: 'PPZ 'd '(986L 'l!P3) se!JWW :-!J9S
- Page 110 and 111: Cintu. ElColgaes de la sierra La Fa
- Page 113 and 114: La vía del CintuLos LlanosLa Mozqu
- Page 115 and 116: humancs, aunque se conceptualicen c
- Page 117 and 118: familia con documentación tanto hi
- Page 119 and 120: 4. Cuatro hablaron en presente y do
- Page 121 and 122: pensaciones, en dinero y especies,
- Page 123 and 124: sólo no son incompatibles, sino ne
- Page 125 and 126: ción de la propia ralidad. Esta ve
- Page 127 and 128: cue~ztio, que val pa tener pol cumb
- Page 132 and 133: LLETRES VIEYESCarta de 188~En marzu
- Page 134 and 135: duras, ij nó ,dice có la su" alta
- Page 136 and 137: messura de la Ilingua. E 9 mUchu y
- Page 138 and 139: á ñeruássu, facen el cuchu pa cu
- Page 140 and 141: Campanes les de Toledu:Rollu el de
- Page 142 and 143: vn seruiciu al tené cuEta del babl
- Page 144: i háto comu hacienda, llamaos ási
- Page 147 and 148: TRESS NOTES D'AMORÑidies les palla
- Page 149 and 150: ti y polos tos fiyos, que tienen al
- Page 151 and 152:
MUYER: iYe polos fiyos polo que yo
- Page 153 and 154:
lo soilutos): -Perdóneme,padre; se
- Page 155 and 156:
porque esti tipu de «shows» (desa
- Page 157 and 158:
TRAVESTI: Nun puedo. Yeren muyeres.
- Page 159 and 160:
niéndose). Siga. Pero seya breve.
- Page 161 and 162:
nin muyer, voi quedar una risión,
- Page 163 and 164:
cia, muncha gracia! ¿Entendederes
- Page 168 and 169:
CARTA OFICIAL A LA R.A.E.Ilmo. Sr.
- Page 170 and 171:
-$4: p;.*1UTe a s3-e'~8 3'Si! o * g
- Page 172 and 173:
Dende'l pasáu mes d'mhobre «La Vo
- Page 174 and 175:
Telvino González, Evanxeliu de Sm
- Page 176 and 177:
y los homes quixeren más les teneb
- Page 178 and 179:
Hui dellos años, mumhos de nós, d
- Page 180 and 181:
Tamos falando de diferencies ente l
- Page 182:
nun tenga muita importancia, con ou
- Page 185:
ACABÓ D'EMPRENTASENOS TALLERESARTE