Respecto al ¿Cómo y cuándo se hacia <strong>la</strong> mejora alhijo mayor?1. Los tres informantes integrados en <strong>la</strong> familiatroncal coinci,dieron en afirmar que lo más corrienteera hacer un «testamento>> antes <strong>de</strong>que se casase el mejorado. En él se fijaban <strong>la</strong>sconldiciones en <strong>la</strong>s que se efectuaba <strong>la</strong> mejora.El informante más anciano dijo que se podíaha'cer cuando los padres lo consi<strong>de</strong>rasen oportuno,y los otros dos afarmaron que cuandolos padres viesen que ya no tenían muchasfuerzas para trabaj.ar.2. Cuatro informantes hab<strong>la</strong>ron en presente yUno (el a.nciano1 en pasa.do.Respecto a b) ¿Qué hacían los hermanos nomejorados y cómo se les compensaba?1. Todos dijeron que podían marcharse o quedarseen <strong>la</strong> casa, en cuyo caso, el mejoradotenía que aceptarlos.2. No hubo acuerdo sobre <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> compensación.El mejorado aludió a lo bien que vivíanen <strong>la</strong> casa, sin preocupaciones <strong>de</strong> ningún tipo.Si querían marcharse se les daba una compensación,tras llegar a un acuerdo (no precisó enqué consistía esa compensación). La mujer <strong>de</strong>lmejorado concretó que a cambio <strong>de</strong>l trabajoen <strong>la</strong> casa se les alimentaba y se les proporcionabael dinero que necesitasen para sus gastos.Si <strong>de</strong>cidían marcharse <strong>de</strong>pendía <strong>de</strong> lo queestuviese fijado en el testamento. El hermano<strong>de</strong>l mejorado coincidió básicamente con <strong>la</strong>afirmación anterior. El primogénito <strong>de</strong> familianuclear opinó que a los hermanos solteros seles explotaba <strong>de</strong> ma<strong>la</strong> manera, que, a cambio<strong>de</strong> nada, trabajaban más que nadie y que <strong>la</strong>mayoría para no aguantar esta situación acababamarchándose. Si esto sucedía, entoncesel mejorado se quedaba con <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong> todomás «¿cómo era eso? a j o textualmente- eltercio y quinto, eso, más el tercio y quinto.. Laotra mujer informante aludió como los <strong>de</strong>mása <strong>la</strong> alimentación y vestido para los que sequedaban. Respecto a los que se marchabandijo textualmente: .que les van a dar, si ape-nas hay para los que se queda,n ¡Todo lo másque cuando vuelvan <strong>de</strong> visita y así, siempretendrán <strong>la</strong> puerta <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa abierta, y a lomejor hasta pue<strong>de</strong>n gorronear algo! >>. Por ú1-timo el anciano afirmó que los que se quedabanen casa lo hacían en <strong>la</strong>s mismas condicionesque los <strong>de</strong>más miembros <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s «si hayhay para to'dos y si no no hay para ninguno».Si se van .lo normal es que estén mejor que losque se quedan y por eso ellos no les quierennada..3. Tres informantes (<strong>la</strong> mujer <strong>de</strong>l mejorado, sucuñado y ei primogénito <strong>de</strong> famiiia nucieariafirmaron que lo que se les da.ba era ,dinero ynunca tierras. Los otros tres no hicieron alusióna este punto.4. Cuatro hab<strong>la</strong>ron en presente. Dos (el mejoradoy el primogénito no mejorado) en pasado.Respecto a c) Si los padres tenían obligación<strong>de</strong> mejorar al primogénito y qué sucedía si esterenunciaba a <strong>la</strong> mejora.1. Hubo coinci<strong>de</strong>ncia en afirmar que era lo másfrecuente pero si el primogénito no ofrecíagarantías (por sus capacida<strong>de</strong>s o su conducta)<strong>de</strong> que iba a llevar bien <strong>la</strong> casa, los padres pocdíanmej0ra.r a otro. Esto, sin embargo, sucedíamuy raramente, ,dijeron 'dos informantes.Dos informantes (el mejorado y <strong>la</strong> mujer casadacon otro mejorado) manifestaron que encaso <strong>de</strong> renuncia <strong>de</strong>l primogénito, o <strong>de</strong> que,por <strong>la</strong>s cau-sas anteriores, no le mejorase, elpadre <strong>de</strong>bía hacer manda al siguiente hermano.Los otros cuatro indicaron que <strong>de</strong> no mejoraral primogénito los padres podían elegir acualquier hermano. Un informante <strong>de</strong> esteúltimo grupo (el primogénito no mejorado)apuntó <strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> mejorar a allegados,incluso no parientes, ajenos a <strong>la</strong> casa.3. Un informante (el anciano) apuntó el tema <strong>de</strong>que cua.ndo no había varones se mejoraba a<strong>la</strong>s mujeres. Los otros cinco no consi<strong>de</strong>raroneste extremo en sus respuestas.
4. Cuatro hab<strong>la</strong>ron en presente y dos en pasado.Los mismos que en <strong>la</strong>s respuestas a <strong>la</strong> preguntaanterior.Por último y siguiendo el procedimiento <strong>de</strong>scrito,se preguntó a todos por <strong>la</strong> vigencia actual<strong>de</strong> <strong>la</strong> familia que habían <strong>de</strong>scrito y, como todosre~pon~dieron que antes se daba con más frecuenciaque ahora, se les pimdió que concretasen cuándoera ese antes en número <strong>de</strong> a.ños. Todos aludierona un pasado reciente, <strong>de</strong> <strong>la</strong> siguiente manera:mejorado: 10 años; mujer ca,sada con otromeiorado: diez o quince años; hermano <strong>de</strong>l mejorado:10 años; primogénito: 15 o 20 años; otra mujerinformante: 20 años; anciano: 30 años.Aparte <strong>de</strong>l significado ,<strong>de</strong> <strong>la</strong>s coinci<strong>de</strong>ncias ydiferencias en los discursos .<strong>de</strong> los informantes esimportante preguntarse por <strong>la</strong> realidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> imagenque estas informaciones ofrecen.Empecemos diciendo que <strong>la</strong> familia troncalestá representada en el Concejo <strong>de</strong> Vi<strong>la</strong>nova. Actualmenteviven allí 149 familias De el<strong>la</strong>s 22respon<strong>de</strong>n con toda niti<strong>de</strong>z a <strong>la</strong> l<strong>la</strong>mada familiatroncal Ello supone un 14.7%. El datoen sí no parece estar muy en consonanciacon <strong>la</strong> predisposición <strong>de</strong> los informantes a afirmarque <strong>la</strong> familia propia <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona es <strong>la</strong> troncal. Esverdad que viven en el Concejo otras 34 familias(24.1%) aue albergan, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> a los padresy a les hijos, a otros parientes lineales oco<strong>la</strong>terales. Catorce <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s podrían muy bienconceptualizarse <strong>de</strong> troncales en transición (porejemplo los padres han abandonado <strong>la</strong> casa, peropermanece con el matrimonio joven alguno <strong>de</strong> sushermanos; o simplemente conviven <strong>la</strong> viuda y elmatrimonio joven con sus hijos, habiéndose marchadolos hermanos solteros, etc.) . Las veinte restantesson agrupaciones aue reúnen a parientesañadidos a una estructura nuclear. Pero sin dudael tipo más frecuente <strong>de</strong> familia es el nuclear, con93 casos (el 61,1%). ¿Por qué en t o n c e S losinformantes no dudan en afirmar <strong>la</strong> troncalidad<strong>de</strong> <strong>la</strong>s casas?.En principio es aparentemente fácil aventuraruna respuesta. Tal como los mismos informantesreconocen unánimemente aen <strong>la</strong> actualidad.ese tipo <strong>de</strong> familia va <strong>de</strong>sapareciendo. Las expectativas,<strong>de</strong> <strong>la</strong> gente han cambiado y permanecer encasa, aunque sea heredando, no es un alicientepara <strong>la</strong>s nuevas generaciones. De hecho <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ciónse ha reducido a <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong>s<strong>de</strong> principios <strong>de</strong>los años sesenta. Incluso se observa que, con el<strong>de</strong>clive <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ten<strong>de</strong>ncias migratorias <strong>de</strong> <strong>la</strong> últimadécada, el porcentaje <strong>de</strong> familias troncales haaumentado muy ligeramente. En 1975 era <strong>de</strong>l13,5% al que habría que añadir un 6,2% <strong>de</strong> familiastroncales en transición. Ello supone un puntomenos que en 1986. No obstante, si nos remontamostreinta años atras que es, en <strong>de</strong>finitiva, eltiempo maximo que indican ios informantes paracorroborar <strong>la</strong> plena presencia <strong>de</strong> familia troncal,y que nos sitúa en 1950, -antes, por io tanto <strong>de</strong>lgran movimiento migratorio <strong>de</strong> los años setentanosencontramos con datos muy simi<strong>la</strong>res En1950 el 62,6% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s familias eran nucleares (es<strong>de</strong>cir, un punto y medio más que en <strong>la</strong> actualidad).Y el porcentaje <strong>de</strong> troncales era algo inferior al <strong>de</strong>hoy (13,2% 1. El 24,1% restantes eran familias <strong>de</strong>otro tipo, entre <strong>la</strong>s que, sin 'duda, había que contabilizaren torno a un tercio <strong>de</strong> troncales en transición.La pregunta que nos hacíamos respecto aldiscurso <strong>de</strong> los informantes sigue pues en pie, yahora quizás <strong>de</strong> forma más acuciante, pues si poruna parte viven en una colectividad mayoritariamenteorganizada en familias nucleares y, porotra, no parece probable que hayan conocido unaépoca ,en <strong>la</strong> que <strong>la</strong> troncalidad estuviese mejor representada¿por qué <strong>la</strong> consi<strong>de</strong>ran como forma <strong>de</strong>agrupación representativa <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona, y a qué se<strong>de</strong>be <strong>la</strong> ilusión <strong>de</strong> afirmar que hace di'ez, veinte otreinta años <strong>la</strong> situación era distinta?.Cahe pensar que han calcu<strong>la</strong>do mal los añosy que <strong>la</strong> troncalidad a <strong>la</strong> que alu<strong>de</strong>n haya que buscar<strong>la</strong>más atrás en el. tiem~o. Posiblemente hab<strong>la</strong>npor informaciones recibidas <strong>de</strong> sus mayores etc.. .Pero <strong>de</strong> nuevo los datos son obstinados. Las familiastroncales eran el 17,5% en 1882, el 19.2% en 1924y el 12,6% en 1940. Pero tenemos un referente aúnmás lejano que pue<strong>de</strong> justificar estas mismas ten<strong>de</strong>ncias:el Catastro <strong>de</strong> Ensenada <strong>de</strong> 1753. Vivíanentonces en el término 156 familias <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuales86 (el 55,l% 1 eran nucleares, 24 netamente tron-
- Page 5 and 6:
La presencia de la llingua nos rnu
- Page 8 and 9:
Una encuesta Ilinguística nel sieg
- Page 10 and 11:
29 .O) i Qué consecuencies importa
- Page 12 and 13:
Herr 13, encontiando l'esporpolle d
- Page 14 and 15:
de Bouhours, qu'esborria la distinc
- Page 16 and 17:
es xoncíes a un llinguax francu, p
- Page 18:
grupu humán nel que la llingua ye
- Page 21 and 22:
2. Na marina oriental asturiana rep
- Page 23 and 24:
«juntos y unánimemente dijeron: Q
- Page 25 and 26:
13) La Moría (Llanes):Barriu d,e l
- Page 27 and 28:
Siend,o abondos los exemplos del to
- Page 29 and 30:
Per otra parte, estos testimonios a
- Page 31 and 32:
que poder iguar aquellos; de mou es
- Page 33 and 34:
otra mora - more, de non fácil int
- Page 35 and 36:
c 1 a v i c u 1 a > llavía (Llena)
- Page 37 and 38:
qu'enantes señalé na llingua. D'o
- Page 39 and 40:
gurada por circunstancias política
- Page 41 and 42:
4.-¿Sedesprende una consecuencia?D
- Page 43 and 44:
presente d'e la lengua. En efecto,
- Page 45 and 46:
en el extranjero, se instaló en Ca
- Page 47 and 48:
ta sociolingüística en todo el Pr
- Page 49 and 50:
Vieyu altu alemán: sten (stan). Vi
- Page 51 and 52:
a prehistórica n7Asturies7 preindo
- Page 53 and 54:
(n > nn > E) con ciarru de la e en
- Page 55 and 56:
Celta-bretón: barf 'barba'. Llítu
- Page 57 and 58:
11.-CONTAMÍN ('CONTAP'IINATIO') DE
- Page 59 and 60:
le lleonés. FALISGA < fauvent)isca
- Page 61 and 62:
26.-ASTURIANU: GUARAR pro GORAR ( G
- Page 63 and 64:
Esti sistema na crianza de pallabre
- Page 65 and 66:
doropéu ten-/tan- 'estirar', 'este
- Page 67: Llatín-asturianu: YA < et (casteil
- Page 70 and 71: nel!a tamién 10s fitotopónimos de
- Page 72 and 73: les. Pertenez a éste últimu. 'Hai
- Page 74 and 75: entá quedan restos de lo ,que foi
- Page 76 and 77: iLArtosina ya Artedal ufiertan una
- Page 78 and 79: llinguas xermánicas. Ya d'orixen d
- Page 80 and 81: z g ; 3E K . M WO'Z k cjC O c dam 3
- Page 82 and 83: La cibiella ya una atadura feita pr
- Page 84 and 85: a. La Fayona: Monte, nlUrria.b. El
- Page 86 and 87: d. Suffresnu: Prau, tierra, El Cout
- Page 88 and 89: i a 64, ta presente nel nome .dlun
- Page 90 and 91: LIV. MIXACANEl mixacán ou meixacá
- Page 92 and 93: dente. En Somiedu güei yá nun se
- Page 94 and 95: Ya probable que 1 ya a vengan d'un
- Page 96 and 97: -ada < - a tu m, - a t a m val tami
- Page 98 and 99: touza); lleonesas ya aragonesas (to
- Page 100 and 101: .SS A 9z.z 'd '.U .o :ape!l3 .yy'9E
- Page 102 and 103: del Arca, gestada en ambientes no o
- Page 104 and 105: matúrgicas con la tierra humedecid
- Page 106 and 107: Texto de la Crónica Rutenm:(Segund
- Page 108 and 109: 'PPZ 'd '(986L 'l!P3) se!JWW :-!J9S
- Page 110 and 111: Cintu. ElColgaes de la sierra La Fa
- Page 113 and 114: La vía del CintuLos LlanosLa Mozqu
- Page 115 and 116: humancs, aunque se conceptualicen c
- Page 117: familia con documentación tanto hi
- Page 121 and 122: pensaciones, en dinero y especies,
- Page 123 and 124: sólo no son incompatibles, sino ne
- Page 125 and 126: ción de la propia ralidad. Esta ve
- Page 127 and 128: cue~ztio, que val pa tener pol cumb
- Page 132 and 133: LLETRES VIEYESCarta de 188~En marzu
- Page 134 and 135: duras, ij nó ,dice có la su" alta
- Page 136 and 137: messura de la Ilingua. E 9 mUchu y
- Page 138 and 139: á ñeruássu, facen el cuchu pa cu
- Page 140 and 141: Campanes les de Toledu:Rollu el de
- Page 142 and 143: vn seruiciu al tené cuEta del babl
- Page 144: i háto comu hacienda, llamaos ási
- Page 147 and 148: TRESS NOTES D'AMORÑidies les palla
- Page 149 and 150: ti y polos tos fiyos, que tienen al
- Page 151 and 152: MUYER: iYe polos fiyos polo que yo
- Page 153 and 154: lo soilutos): -Perdóneme,padre; se
- Page 155 and 156: porque esti tipu de «shows» (desa
- Page 157 and 158: TRAVESTI: Nun puedo. Yeren muyeres.
- Page 159 and 160: niéndose). Siga. Pero seya breve.
- Page 161 and 162: nin muyer, voi quedar una risión,
- Page 163 and 164: cia, muncha gracia! ¿Entendederes
- Page 168 and 169:
CARTA OFICIAL A LA R.A.E.Ilmo. Sr.
- Page 170 and 171:
-$4: p;.*1UTe a s3-e'~8 3'Si! o * g
- Page 172 and 173:
Dende'l pasáu mes d'mhobre «La Vo
- Page 174 and 175:
Telvino González, Evanxeliu de Sm
- Page 176 and 177:
y los homes quixeren más les teneb
- Page 178 and 179:
Hui dellos años, mumhos de nós, d
- Page 180 and 181:
Tamos falando de diferencies ente l
- Page 182:
nun tenga muita importancia, con ou
- Page 185:
ACABÓ D'EMPRENTASENOS TALLERESARTE