You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
'muyer': trátase d'una pal<strong>la</strong>bra-raízu indoropea <strong>de</strong>l precelta-celta,empedriada n9Asturies fai más <strong>de</strong> 2.500 años,qu'atravesó los bastiazos ya les torbonaes <strong>de</strong>l tiempu yaperduró a los emburriones ya los turriazos <strong>de</strong> <strong>la</strong> llinguaI<strong>la</strong>tina. Ehí tán dalgunes llingües indoropees pa <strong>de</strong>pren<strong>de</strong>r<strong>la</strong> so vieyera ya <strong>la</strong> so xénesis:Celta-ir<strong>la</strong>ndés: mmí < gwná < gwneHr 'muyeres' convocalismu mru ya con esistencia tan sólo'n plural, yá quepal singu<strong>la</strong>r úsase ben (bean) 'muyer' con vocalismu e:Go n-ithig na cait na mná. Vieyu indiu: gná < gwmí l8< gwneH2 'mu~er'. Griegu: YUV$ < gwná < pnz< pneH2 'muyer', con vocal d'apoyu 'o' > 'u' na Uabiuve<strong>la</strong>rgw- > 'y', comu resultes <strong>de</strong> <strong>la</strong> l." fes <strong>de</strong>1 cambiu <strong>de</strong>les I<strong>la</strong>biu-ve<strong>la</strong>res griegues en guturales.Mvá-o-pa~ 'yo rondo una muyer pal casoriu', en que <strong>la</strong>base mruí (= yuv4) pue ipase al m~zá ir<strong>la</strong>ndés.-Asina pues, pal orixen ya vieyera <strong>de</strong>l né asturianu visliúmase'lmesmu güevu Ilingüísticu que pal griegu pvá(= yuv4) ya pal ir<strong>la</strong>ndés: gwmHZ > g umí > bná >md.En llegando equí, el mná asturianu pier<strong>de</strong> <strong>la</strong> m d'antroxu,que nun hai antroxu <strong>de</strong> pal<strong>la</strong>bres col gmpu mn-: asina,<strong>la</strong> m <strong>de</strong>l grupu mn- escaicióse mili oeu, quiciás yá nel vieyuastur, dando mí. Tocante a1 camudu d'a l<strong>la</strong>rga indoropeaen e (ná > né), to <strong>de</strong>cir que dacuandu acaez con pal<strong>la</strong>bresvieyes <strong>de</strong>l asturianu l9 per influencia <strong>de</strong> <strong>la</strong> fonética preeelta:tar > ter, taban > taben, estanar > estenar, etc.Con mires a <strong>la</strong> sintás, hai que <strong>de</strong>cir que tan sólo esistegüistes, comu fexu'l neugramáticu xermánicu BRUGMANN, etc., yáque 1'a Z<strong>la</strong>rga indoropea (< eH,) foi l'aniciu pal onxen <strong>de</strong> l'a<strong>de</strong>l xéneru femenín nes Iliugües indoropees. Son munchos los Iligüistesque fa<strong>la</strong>non ya escribienon <strong>de</strong> <strong>la</strong> pal<strong>la</strong>bra 'muyer'. Ente ellosta POKORNY que l<strong>la</strong>bró abondo .sol vociiliqmu va'l dpclín or;xinariu<strong>de</strong> <strong>la</strong> pal<strong>la</strong>bra gwná nes Jlingües celtes ya nes <strong>de</strong>más Ilingües indoropees.18 Tocante al orixen <strong>de</strong> <strong>la</strong> pal<strong>la</strong>bra gwná 'muyer' nel indoropéu,ver a F. R. ADRADOS: Estudio sobre <strong>la</strong>s ldngales indmuropeas, Instituto<strong>de</strong> 'Antonio <strong>de</strong> Nebrija', Madrid, 1961, páx. 161, 265, 268, 271,273, 274, 304; tamién <strong>de</strong>l mesmu autor: Evdución y estructura <strong>de</strong>lverbo indoeuropeo, Instituto <strong>de</strong> 'Antonio <strong>de</strong> Nebrija', Madrid, 1963,páx. 43, 71, 76, 152, 615, 658.l9 Ver <strong>la</strong> nota 6.nel vocativu singu<strong>la</strong>r. Nun hai 'nés' nin '<strong>de</strong> les nés' nin'a les nés', etc.; nin tampocu hai 'a <strong>la</strong> né' nin '<strong>de</strong> <strong>la</strong> né',etc.; nin pue sufitase con calificativos: asina, nun se diz'né guapa' nin 'nés guapes', etc .Tamos ante un né peláuya ralu, peru mui criador n'asturianu per una sofitaciónpercuchada pa <strong>la</strong> so <strong>de</strong>rivación:NE > NENA coles variantes neiñu ya neña. Ya,d'equí, <strong>de</strong> neiuz, crióse'l masculín NENU (neiñu ya neñu)per ANALOXÍA ya per ANTÓNIMU. Ya <strong>de</strong> nena ya nenusalienon los diminutivos afetivos nenirtu ya nenin ya tamién.,10s omentativcs nenom 72 ner*ón. Entovia hai ink: cnanonseper ESGLOS, d'acor<strong>de</strong>s co<strong>la</strong> sicollingua asturiana,nina 2' ya nín, caberos <strong>de</strong> los diminutivos nenina ya nenin.Comu acaez con né, este nina ya nin empléguense tan sólonel singu<strong>la</strong>r ya nun almiten calificativos. Tamién sur<strong>de</strong>n<strong>de</strong> xemes en cuandu omentativos ya diminutivos <strong>de</strong> neña(miñu) ya <strong>de</strong> neñu (neiñu), comu neñina (neiñina), mñin(neiñin), etc.Nun sobra una güeyada fonética qu'asoleye'l sufixu-m/-m <strong>de</strong> nena ya nenu ya" sufixu -ñu/-ñu <strong>de</strong> ner<strong>la</strong> (neiña)ya <strong>de</strong> neñu (&ñu).Tocante al sufixu -na/-mto <strong>de</strong>cir que pertenez alindoropéu. Asina, I<strong>la</strong>tín: ae-nu-s < aysno-s 'bronciniu';avésticu: kae-na < koi-na 'venganza', etc.La ñ <strong>de</strong> neña (neiñu) ya iteñu (miñu) astur tien el mesmuorixen que <strong>la</strong> ñ castel<strong>la</strong>na <strong>de</strong> niño ya niñu (I<strong>la</strong>tín vulgar:ninna ya ninnus). T.anto'n castellán comu n'asturianu,esta ñ ye resultes <strong>de</strong>l 'status dur~s'~ <strong>de</strong> <strong>la</strong> n <strong>de</strong> tipu celtam En tornu a né nun pue pensase nuna abreviación <strong>de</strong> nena,comu ta<strong>la</strong>nten dalgunos llingüistcs, porque nun tendríemos <strong>de</strong>splicaqiónfonética pa <strong>la</strong> n d'antroxu.21 Ninu, amás d'es~licase pol sistema l'esgZós o l'ameba, tamiénpue wnckierase wmu un ciarru <strong>de</strong> <strong>la</strong> e en i.22 PIERRE MONTEIL: Eleménts <strong>de</strong> phonétique et <strong>de</strong> morpho-Zogie du Latin, éd. Nathan Université, Paris, 1979, páx. 152, 153.A. MEILLET et J. VENDRYES ((op. cit., nota S), páx. 282.A. MEILLET (op. cit., nota 7), páx. 263, 264.23 La n pa los celtes pera ya ye una consonante insegura: paevitar <strong>la</strong> caída se reduplicaba, camudándose nuna consonante xeminada:(n > nn > ñ). Véase notes 5 y 11.