Marfolóxicamente véase cómu'l sufixu d'esta pal<strong>la</strong>bravaría nes distintes llingües indoropees: -e- pa l'asturianucon restos d'un nominativu indoropéu en -as- con función<strong>de</strong> vocativu-intemeción; -m- pal griegu-l<strong>la</strong>tín; -b- ya -1- palsáscritu ya l'avésticu, etc.La llimitación llingüística <strong>de</strong> l'ánicas astur ye taxanti:tan sólo perduró na esc<strong>la</strong>mación sofitada pol axetivu posesivumqa) en rniánicas, comu resultes <strong>de</strong> <strong>la</strong> fonética sandhi.En resultes: nel antroxu <strong>la</strong> l<strong>la</strong>tinización d'Asturies habíauna mesma pal<strong>la</strong>bra ilidoropea, en duplicári, pa nominar'l'alma'.Precelta-asturianu: ANICAS (l<strong>la</strong>tinización ANICA)
Esti sistema na crianza <strong>de</strong> pal<strong>la</strong>bres PER ONOMATO-PEYA ta tan propaláu na llingua asturiana, que tamién<strong>de</strong>bió ser endémicu nel vieyu astur. comu memoren estepal<strong>la</strong>bres indoropees prel<strong>la</strong>tines:30.-ASTURIANU: QUICA (kíka) 'pita enana': estinome tien correl<strong>la</strong>tu etimolóxicu nos Balcanes:Griegu: kíkku ya kíka 'pita', 'gallina'.Fuelga <strong>de</strong>cir qu'esti nome onomatopéyicu griegu-asturye d'orixen precelta n'Asturies.La Ilimitación <strong>de</strong>l quica precelta pa <strong>la</strong> 'pita enana' yeresultes <strong>de</strong>l 'pita' onomatopépicri astur ya'l 'gallina' l<strong>la</strong>tinuqi7'irava-'Scnc.r el campu Il'ngÜísticu astur.31.-ASTURIANU: QUISU 'muliebre pu<strong>de</strong>ndum' ya'nfemenín QUISA, coles variantes quisca, cusca, ya comuverbu guisar, quiscar, cuscar, etc., tien correl<strong>la</strong>tu etimolóxicunos Balcanes ya, darréu, trátase d'una pal<strong>la</strong>bra precelta:Griegu: ~ ú o 54 o 'muliebre ~ pu<strong>de</strong>ndum', coles variantesKÚ~IYO~, ~úaaaoo; etc., ya comu verbu KÚW 'fecundar','facer I'amor' ya KUVÉW 'tar en cinta'.Esta mesma bas apaez n'otres llingües indoropees con'augentia' distinta:L<strong>la</strong>tín: cunnus ya culus. Celta-galu: cwthr. Persa: kun..Esta nominación <strong>de</strong>l sesu ya I'argáu sesual, emplegadan'especial pa los humanos ya dacuandu, por estensión, palos animales, ta <strong>de</strong> plena facienda na rexón <strong>de</strong> los vieyosPésicos.32.-ASTSURIANU: BORBAYA 55 'remolín d'augua','augua boraotando': esti nome foi l<strong>la</strong>ntáu n'Asturies polosceltes ya, darréu, trátase d'una pal<strong>la</strong>bra onomatopéyica indoropea(bherHw-IbhorHw- 'feraer', 'borvotar'), con curre-Uatu etimolóxicu nes llingües céltiques:Celta-galés: berwi ( < blterHw-) 'remolín d'augua', 'ferver','ondiar7. Celta-galu: borb- (bhorHw-), d'ú salin el borboterya'l bourves franceses. Celta-bretón: bourbouilhañ( < bhorHw-) 'ferver', 'ondiar'. C&a-ip<strong>la</strong>ndés: kbcrjpn( < bherHw-) 'buir7, 'ferver'. L<strong>la</strong>tín: femrere ( < bherHw-)'ferver', 'buir'. Sáscritu: burvún (< bhorHw-) 'remolínd'augua'.Esti raízu <strong>de</strong> borboya ( < bhrHw-), tan amansuñáu polosllingüistes, ta <strong>de</strong> plena facienda na llingua asturiana comunome común:Nín, tira <strong>la</strong> meruca nesta borvoya qu'hai trucha.33.-ASTURIANU: ESTRAFUYAR ya TRAFUYAR(TRAFUYU 'barullu' ya TRAFUYAS 'baml<strong>la</strong>s', 'el queconfun<strong>de</strong>', el qu'embarul<strong>la</strong>') cal sinificáu <strong>de</strong> 'confundir','embarul<strong>la</strong>r', 'turbar', tien correl<strong>la</strong>tu etimolóxicu col celta:Celta-bretón: strafuilhañ 'embarul<strong>la</strong>r', 'enturbiar', 'confundir'.34.-ASTURIANU: CUZU 'pemi' co<strong>la</strong> variante CU-SU 56 ya'n femenín CUZA (CUSA) 'perra' (omentativu CU-ZON ya CUZONA ya'n diminutivu CUCIN ya CUCINA,colos <strong>de</strong>rivaos CUZADA ya CUZONADA) tien corre<strong>la</strong>tu etimolóxiounes llingües celtes:Celta-ir<strong>la</strong>ndés: cú. Celta-bretón: ki. Celta-galu: ci.Tamién esiste <strong>la</strong> bas ku- nes <strong>de</strong>más llingües indoropees:Tocariu: ku. Xermanu: hund, etc.Ta perc<strong>la</strong>ro que'l cú ir<strong>la</strong>ndés ya'l cuzu astur son el mesmu: fuelga <strong>de</strong>cir que los celtes traxenon ya <strong>de</strong>xanon estinome indoropéu ente los vieyos Pésicos ya los Albiones,disfrutandu <strong>de</strong> plena facienda nel día <strong>de</strong> güei.Exemplu: el cuzu ta l<strong>la</strong>drandu a los llobos.Exemplu d'un <strong>de</strong>riváu: iOis, ho? Nun me faigas cuzaes,si nun quies que te fraye l'alma.54PIERRE CHANTRAIN (op. cit., nota 91,. páx. 596. 603.55 MARTÍN SEVILLA RODRÍGUEZ (op. cit., nota 39), páx. 25.56 ANA MARÍA CANO GONZÁLEZ: Vocabu<strong>la</strong>rio <strong>de</strong>l Bable <strong>de</strong>Somiado, Instituto <strong>de</strong> Estudios Asturianos, Uviéu, 1982, pág. 162.
- Page 5 and 6:
La presencia de la llingua nos rnu
- Page 8 and 9:
Una encuesta Ilinguística nel sieg
- Page 10 and 11:
29 .O) i Qué consecuencies importa
- Page 12 and 13: Herr 13, encontiando l'esporpolle d
- Page 14 and 15: de Bouhours, qu'esborria la distinc
- Page 16 and 17: es xoncíes a un llinguax francu, p
- Page 18: grupu humán nel que la llingua ye
- Page 21 and 22: 2. Na marina oriental asturiana rep
- Page 23 and 24: «juntos y unánimemente dijeron: Q
- Page 25 and 26: 13) La Moría (Llanes):Barriu d,e l
- Page 27 and 28: Siend,o abondos los exemplos del to
- Page 29 and 30: Per otra parte, estos testimonios a
- Page 31 and 32: que poder iguar aquellos; de mou es
- Page 33 and 34: otra mora - more, de non fácil int
- Page 35 and 36: c 1 a v i c u 1 a > llavía (Llena)
- Page 37 and 38: qu'enantes señalé na llingua. D'o
- Page 39 and 40: gurada por circunstancias política
- Page 41 and 42: 4.-¿Sedesprende una consecuencia?D
- Page 43 and 44: presente d'e la lengua. En efecto,
- Page 45 and 46: en el extranjero, se instaló en Ca
- Page 47 and 48: ta sociolingüística en todo el Pr
- Page 49 and 50: Vieyu altu alemán: sten (stan). Vi
- Page 51 and 52: a prehistórica n7Asturies7 preindo
- Page 53 and 54: (n > nn > E) con ciarru de la e en
- Page 55 and 56: Celta-bretón: barf 'barba'. Llítu
- Page 57 and 58: 11.-CONTAMÍN ('CONTAP'IINATIO') DE
- Page 59 and 60: le lleonés. FALISGA < fauvent)isca
- Page 61: 26.-ASTURIANU: GUARAR pro GORAR ( G
- Page 65 and 66: doropéu ten-/tan- 'estirar', 'este
- Page 67: Llatín-asturianu: YA < et (casteil
- Page 70 and 71: nel!a tamién 10s fitotopónimos de
- Page 72 and 73: les. Pertenez a éste últimu. 'Hai
- Page 74 and 75: entá quedan restos de lo ,que foi
- Page 76 and 77: iLArtosina ya Artedal ufiertan una
- Page 78 and 79: llinguas xermánicas. Ya d'orixen d
- Page 80 and 81: z g ; 3E K . M WO'Z k cjC O c dam 3
- Page 82 and 83: La cibiella ya una atadura feita pr
- Page 84 and 85: a. La Fayona: Monte, nlUrria.b. El
- Page 86 and 87: d. Suffresnu: Prau, tierra, El Cout
- Page 88 and 89: i a 64, ta presente nel nome .dlun
- Page 90 and 91: LIV. MIXACANEl mixacán ou meixacá
- Page 92 and 93: dente. En Somiedu güei yá nun se
- Page 94 and 95: Ya probable que 1 ya a vengan d'un
- Page 96 and 97: -ada < - a tu m, - a t a m val tami
- Page 98 and 99: touza); lleonesas ya aragonesas (to
- Page 100 and 101: .SS A 9z.z 'd '.U .o :ape!l3 .yy'9E
- Page 102 and 103: del Arca, gestada en ambientes no o
- Page 104 and 105: matúrgicas con la tierra humedecid
- Page 106 and 107: Texto de la Crónica Rutenm:(Segund
- Page 108 and 109: 'PPZ 'd '(986L 'l!P3) se!JWW :-!J9S
- Page 110 and 111: Cintu. ElColgaes de la sierra La Fa
- Page 113 and 114:
La vía del CintuLos LlanosLa Mozqu
- Page 115 and 116:
humancs, aunque se conceptualicen c
- Page 117 and 118:
familia con documentación tanto hi
- Page 119 and 120:
4. Cuatro hablaron en presente y do
- Page 121 and 122:
pensaciones, en dinero y especies,
- Page 123 and 124:
sólo no son incompatibles, sino ne
- Page 125 and 126:
ción de la propia ralidad. Esta ve
- Page 127 and 128:
cue~ztio, que val pa tener pol cumb
- Page 132 and 133:
LLETRES VIEYESCarta de 188~En marzu
- Page 134 and 135:
duras, ij nó ,dice có la su" alta
- Page 136 and 137:
messura de la Ilingua. E 9 mUchu y
- Page 138 and 139:
á ñeruássu, facen el cuchu pa cu
- Page 140 and 141:
Campanes les de Toledu:Rollu el de
- Page 142 and 143:
vn seruiciu al tené cuEta del babl
- Page 144:
i háto comu hacienda, llamaos ási
- Page 147 and 148:
TRESS NOTES D'AMORÑidies les palla
- Page 149 and 150:
ti y polos tos fiyos, que tienen al
- Page 151 and 152:
MUYER: iYe polos fiyos polo que yo
- Page 153 and 154:
lo soilutos): -Perdóneme,padre; se
- Page 155 and 156:
porque esti tipu de «shows» (desa
- Page 157 and 158:
TRAVESTI: Nun puedo. Yeren muyeres.
- Page 159 and 160:
niéndose). Siga. Pero seya breve.
- Page 161 and 162:
nin muyer, voi quedar una risión,
- Page 163 and 164:
cia, muncha gracia! ¿Entendederes
- Page 168 and 169:
CARTA OFICIAL A LA R.A.E.Ilmo. Sr.
- Page 170 and 171:
-$4: p;.*1UTe a s3-e'~8 3'Si! o * g
- Page 172 and 173:
Dende'l pasáu mes d'mhobre «La Vo
- Page 174 and 175:
Telvino González, Evanxeliu de Sm
- Page 176 and 177:
y los homes quixeren más les teneb
- Page 178 and 179:
Hui dellos años, mumhos de nós, d
- Page 180 and 181:
Tamos falando de diferencies ente l
- Page 182:
nun tenga muita importancia, con ou
- Page 185:
ACABÓ D'EMPRENTASENOS TALLERESARTE