libritge., que alcanzaron el alto momento <strong>de</strong> JacintVerdaguer y <strong>de</strong> Fre<strong>de</strong>ric Mistral, respectivamente,el primero siguió su marcha ascen<strong>de</strong>nte,mientras el segundo no conseguía continuidad nicohesión. Ahora bien -ya lo he dicho-, el proceso<strong>de</strong> <strong>la</strong> sustitución <strong>de</strong> una lengua es lento. Le cuestamucho morirse, a una lengua. El occitano, <strong>de</strong>s-~ués <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sen<strong>la</strong>ce <strong>de</strong> <strong>la</strong> batal<strong>la</strong> <strong>de</strong> Muret, en 1214,C(ue SUPUSO <strong>la</strong> <strong>de</strong>rrota <strong>de</strong> los albigenses y el predominio<strong>de</strong>l norte, con su pujante lengua francesa,estaba sentenciado. Pero el occitano no se hamuerto, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> siete siglos. Y, si hemos <strong>de</strong>juzgar por algunos signos <strong>de</strong> los últimos años, no<strong>de</strong>ja <strong>de</strong> reponerse en ciertos aspectos.No menos lenta y <strong>la</strong>boriosa es <strong>la</strong> normalización.Como se <strong>de</strong>spren<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma pa<strong>la</strong>bra,normalizar una lengua significa «hacer<strong>la</strong> normal,. .Es <strong>de</strong>cir, hacer que sus hab<strong>la</strong>ntes venzan <strong>la</strong> diglosiar,<strong>la</strong> inercia. el miedo, <strong>la</strong> pereza. Otra vez volvemosa pensar en el manifiesto <strong>de</strong> <strong>la</strong> revista .ElsMargesm (E 5). Que el catalán se normalice, ¿significaráque se requiere <strong>la</strong> in<strong>de</strong>pen<strong>de</strong>ncia política?Teóricam'ente, sí (si hemos <strong>de</strong> atenernos a losargumentos allí esgrimidos). Si el catalán no consigueunas estructuras suficientes <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r, ¿ellosignificará que se encuentra abocado a <strong>la</strong> sustitución,esto es, a <strong>la</strong> <strong>de</strong>saparición? Teóricamente, sí(por los mismos razonamientos que en el primersupuestol.Impresionado por este dilema, Camilo JoséCe<strong>la</strong> escribió un artículo sobre el tema, en el quese manifestaba hondamente preocupado 6. Partiendo<strong>de</strong> <strong>la</strong> constatación <strong>de</strong> que, hoy por hoy, no esconcebible <strong>la</strong> in<strong>de</strong>pen<strong>de</strong>ncia para Cataluña, se <strong>la</strong>mentabaante <strong>la</strong> posible -y tal vez inevitable<strong>de</strong>saparición<strong>de</strong> una lengua poseedora <strong>de</strong> un noblepasado y <strong>de</strong> un rico presente, como es el catalán.En realidad, sin embargo, no hay que temerni un extremo ni el otro Lo que importa es esforzarsepor hacer efectiva <strong>la</strong> normalización, p<strong>la</strong>-6. Consecuencia <strong>de</strong> una reseña <strong>de</strong> una conferencia mía sobretLlengua i po<strong>de</strong>r», reseña no muy afortunada, fue el artículo<strong>de</strong> Camilo José Ce<strong>la</strong>, La salud dd catalán, en tElPaísu (Madrid), 24 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 1984. Respondí con elmío: Confi~nza en el futuro <strong>de</strong>l catalán, también en «ElPaís», 14 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong> 1984.nificándo<strong>la</strong> con esmero, como si fuéramos a obtener<strong>la</strong>al cien por cien, aun sabiendo que estono se conseguirá mientras el catalán sea una alenguaen contacto -que es lo que <strong>de</strong> hecho seguirásiendo. No se olvi<strong>de</strong>: <strong>la</strong> normalización, tanto comoun proceso, es una actitud. Aquí, pues, entran enjuego <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los hab<strong>la</strong>ntes, a <strong>la</strong>s que tantovalor da <strong>la</strong> sociolingüística en los últimos tiempos.Las actitu<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los hab<strong>la</strong>ntes pue<strong>de</strong>n neutra-::zar un proceso que -pensando sólo en términosobjetivos- podría ser <strong>de</strong> cumplimiento ineluctablePor ello el 11 Congrés Internacional <strong>de</strong> <strong>la</strong> LlenguaCata<strong>la</strong>na, <strong>de</strong> reciente celebración (y tantasveces evocado aquí), en vez <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntearse <strong>la</strong> alternativa(instituciones o actitu<strong>de</strong>s), se ha pronunciadopor <strong>la</strong> integración: trabajemos por tenerestructuras <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r suficiente y por mejorar <strong>la</strong>sexistentes, pero procuremos reforzar <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s,y transformar<strong>la</strong>s cuando así convenga, para queéstas nos ayu<strong>de</strong>n a lograr lo que aquél<strong>la</strong>s no seancapaces <strong>de</strong> darnos.10.-¿Esposible normalizar el asturiano?Quisi.era ahora ensayar una aplicación al asturiano<strong>de</strong> <strong>la</strong>s consi<strong>de</strong>raciones que hemos ido haci,en.dosobre <strong>la</strong> normalización lingüística. Teníaconocimiento <strong>de</strong> los traba.jos que se llevan a caboen Asturia.~, había visto algunas publicaciones. Enestos días, a.provechando <strong>la</strong> celebración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s presentesXornaes d'Estudiu, he hab<strong>la</strong>do, he observado,he hecho mis reflexiones. Espero que se mepermitirá exponer mi opinión que, a falta <strong>de</strong> otrosingredientes, expongo con ganas <strong>de</strong> ayudar y conabsoluta buena fe. De entrada, he <strong>de</strong> reconocerque ,el panorama no es ha<strong>la</strong>güeño.Es cierto que se ha dado un primer paso, indispensable:<strong>la</strong> codificación ortográfica y gramaticalya es una realidad. Esto es muy positivo, porsu carácter previo a cuanto se pueda y <strong>de</strong>ba hacer<strong>de</strong>spués.Otro punto me parece esencial. Ignoro si seha hecho algo, si hay alguna previsión tomada, siello entra en los proyectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Consejería <strong>de</strong> Cultura:es indispensable conocer <strong>la</strong> situación. Paraello no hay más que una vía: <strong>la</strong>nzar una encues-
ta sociolingüística en todo el Principado, bien calcu<strong>la</strong>daen cuanto a los puntos que haya <strong>de</strong> contener,bien realizada ,<strong>de</strong>s<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista socio-Iógioo. Me figuro -y perdón por <strong>la</strong> presunción <strong>de</strong>quien tanto ignora-, me figuro, digo, que esa encuestadaría los resultados siguientes: 1) un altogra'do <strong>de</strong> conocimiento <strong>de</strong>l asturiano, 2) un bajísimogrado <strong>de</strong> su uso, pero 3) no sé qué nos diría sobre<strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s ,<strong>de</strong> los hab<strong>la</strong>ntes. Y esto es fundamental,porque es muy probable que, para <strong>la</strong> mayoría<strong>de</strong> los asturia.nos, el problema no es que nosepan el hab<strong>la</strong> propia, es que no <strong>la</strong> utilizan.Que ~adie se asriste: sor, los efectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> diglosia.Esa diglosia que, como ya, comenté antesse adueñó <strong>de</strong> <strong>la</strong>, sociedad cata<strong>la</strong>nohab<strong>la</strong>nte en lossiglos XVIII y XIX. Esa diglosia que combatimos<strong>de</strong>s<strong>de</strong> hacia 1900, con incesantes altibajos, y quetodavía no hemos extirpado. Una diglosia que tuvouna gran recaída, entre 1939 y 1970, por <strong>la</strong>sconsabidas razones políticas. Una diglosia que, nien los momentos en que se vio más acosada, entre1932 y 1939, <strong>de</strong>jó <strong>de</strong> hacerse sentir, parapetadaen <strong>la</strong> escue<strong>la</strong>, en <strong>la</strong> prensa y en <strong>la</strong> radio, sus mejores<strong>de</strong>fensas. C<strong>la</strong>ro que <strong>la</strong> atacábamos con unanormalización que, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1900 hasta 1932, era intuitiva(no p<strong>la</strong>nificada) ; <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1932 hasta 1939, improvisada(no científica) ; <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1939 hasta 1980,espontánea (no coordinada), y que sólo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1980es dirigida (aunque sus realizadores se hallen untanto <strong>de</strong>sbordados para ha,cer<strong>la</strong> más calcu<strong>la</strong>da).Con estas armas, no es raro que el enemigo resistay no se rinda.A veces digo que <strong>la</strong> realización ,<strong>de</strong>l catalánes una aventura. con muchos riesgos, sin <strong>de</strong>scartarel máximo: el <strong>de</strong> <strong>la</strong> propia <strong>de</strong>saparición (lentay <strong>la</strong>boriosa, como hemos dicho, pero <strong>de</strong>sapariciónal fin). ¿Qué no ha <strong>de</strong> ser con el asturiano,cuya normalización se encuentra en sus comienzos,sin una «cultura culixi» -para <strong>de</strong>cirlo con <strong>la</strong>frase '<strong>de</strong> Ramón Valdés <strong>de</strong>l Toro, en su conferencia<strong>de</strong> esta mañana-, sin una tradición <strong>de</strong> normalización?Lo digo sin el menor complejo <strong>de</strong> superioridad,lo digo en los términos más objetivos ami alcance. (Pero no puedo <strong>de</strong>jar <strong>de</strong> recordar <strong>la</strong>colección Bernat Metge <strong>de</strong> clásicos griegos y <strong>la</strong>ti-nos en versión cata<strong>la</strong>na, con más <strong>de</strong> 250 tomos; o<strong>la</strong> co1,ección <strong>de</strong> ~Els Nostres C<strong>la</strong>ssics»; o <strong>la</strong>s traducciones<strong>de</strong> Homero, Virgilio, Dante, Petrarca,Boccaccio, Shakespeare, Moliere, Goethe -y <strong>de</strong>los gran,<strong>de</strong>s autores mo<strong>de</strong>rnos y contemporáneos;o <strong>la</strong> literatura infantil; o <strong>la</strong>s publicaciones mo<strong>de</strong>stas,d,e centros parroquiales, entida<strong>de</strong>s coralesasociaciones excursionistas; o <strong>la</strong>s revistas, generalesy especializadas, etc.) .S.obre <strong>la</strong> lengua cata<strong>la</strong>na, que, ciertamente.ha cosechado abmdantes frutos en su normalización(pese a sus <strong>de</strong>fectos), se ciernen hoy gravesarnenaza,s. N.o vemos c<strong>la</strong>ro su futuro ¿Qué no ha<strong>de</strong> pasar -lo repito- con el asturiano?Como <strong>de</strong>cía antes (£ 91, no basta con que sediga:
- Page 5 and 6: La presencia de la llingua nos rnu
- Page 8 and 9: Una encuesta Ilinguística nel sieg
- Page 10 and 11: 29 .O) i Qué consecuencies importa
- Page 12 and 13: Herr 13, encontiando l'esporpolle d
- Page 14 and 15: de Bouhours, qu'esborria la distinc
- Page 16 and 17: es xoncíes a un llinguax francu, p
- Page 18: grupu humán nel que la llingua ye
- Page 21 and 22: 2. Na marina oriental asturiana rep
- Page 23 and 24: «juntos y unánimemente dijeron: Q
- Page 25 and 26: 13) La Moría (Llanes):Barriu d,e l
- Page 27 and 28: Siend,o abondos los exemplos del to
- Page 29 and 30: Per otra parte, estos testimonios a
- Page 31 and 32: que poder iguar aquellos; de mou es
- Page 33 and 34: otra mora - more, de non fácil int
- Page 35 and 36: c 1 a v i c u 1 a > llavía (Llena)
- Page 37 and 38: qu'enantes señalé na llingua. D'o
- Page 39 and 40: gurada por circunstancias política
- Page 41 and 42: 4.-¿Sedesprende una consecuencia?D
- Page 43 and 44: presente d'e la lengua. En efecto,
- Page 45: en el extranjero, se instaló en Ca
- Page 49 and 50: Vieyu altu alemán: sten (stan). Vi
- Page 51 and 52: a prehistórica n7Asturies7 preindo
- Page 53 and 54: (n > nn > E) con ciarru de la e en
- Page 55 and 56: Celta-bretón: barf 'barba'. Llítu
- Page 57 and 58: 11.-CONTAMÍN ('CONTAP'IINATIO') DE
- Page 59 and 60: le lleonés. FALISGA < fauvent)isca
- Page 61 and 62: 26.-ASTURIANU: GUARAR pro GORAR ( G
- Page 63 and 64: Esti sistema na crianza de pallabre
- Page 65 and 66: doropéu ten-/tan- 'estirar', 'este
- Page 67: Llatín-asturianu: YA < et (casteil
- Page 70 and 71: nel!a tamién 10s fitotopónimos de
- Page 72 and 73: les. Pertenez a éste últimu. 'Hai
- Page 74 and 75: entá quedan restos de lo ,que foi
- Page 76 and 77: iLArtosina ya Artedal ufiertan una
- Page 78 and 79: llinguas xermánicas. Ya d'orixen d
- Page 80 and 81: z g ; 3E K . M WO'Z k cjC O c dam 3
- Page 82 and 83: La cibiella ya una atadura feita pr
- Page 84 and 85: a. La Fayona: Monte, nlUrria.b. El
- Page 86 and 87: d. Suffresnu: Prau, tierra, El Cout
- Page 88 and 89: i a 64, ta presente nel nome .dlun
- Page 90 and 91: LIV. MIXACANEl mixacán ou meixacá
- Page 92 and 93: dente. En Somiedu güei yá nun se
- Page 94 and 95: Ya probable que 1 ya a vengan d'un
- Page 96 and 97:
-ada < - a tu m, - a t a m val tami
- Page 98 and 99:
touza); lleonesas ya aragonesas (to
- Page 100 and 101:
.SS A 9z.z 'd '.U .o :ape!l3 .yy'9E
- Page 102 and 103:
del Arca, gestada en ambientes no o
- Page 104 and 105:
matúrgicas con la tierra humedecid
- Page 106 and 107:
Texto de la Crónica Rutenm:(Segund
- Page 108 and 109:
'PPZ 'd '(986L 'l!P3) se!JWW :-!J9S
- Page 110 and 111:
Cintu. ElColgaes de la sierra La Fa
- Page 113 and 114:
La vía del CintuLos LlanosLa Mozqu
- Page 115 and 116:
humancs, aunque se conceptualicen c
- Page 117 and 118:
familia con documentación tanto hi
- Page 119 and 120:
4. Cuatro hablaron en presente y do
- Page 121 and 122:
pensaciones, en dinero y especies,
- Page 123 and 124:
sólo no son incompatibles, sino ne
- Page 125 and 126:
ción de la propia ralidad. Esta ve
- Page 127 and 128:
cue~ztio, que val pa tener pol cumb
- Page 132 and 133:
LLETRES VIEYESCarta de 188~En marzu
- Page 134 and 135:
duras, ij nó ,dice có la su" alta
- Page 136 and 137:
messura de la Ilingua. E 9 mUchu y
- Page 138 and 139:
á ñeruássu, facen el cuchu pa cu
- Page 140 and 141:
Campanes les de Toledu:Rollu el de
- Page 142 and 143:
vn seruiciu al tené cuEta del babl
- Page 144:
i háto comu hacienda, llamaos ási
- Page 147 and 148:
TRESS NOTES D'AMORÑidies les palla
- Page 149 and 150:
ti y polos tos fiyos, que tienen al
- Page 151 and 152:
MUYER: iYe polos fiyos polo que yo
- Page 153 and 154:
lo soilutos): -Perdóneme,padre; se
- Page 155 and 156:
porque esti tipu de «shows» (desa
- Page 157 and 158:
TRAVESTI: Nun puedo. Yeren muyeres.
- Page 159 and 160:
niéndose). Siga. Pero seya breve.
- Page 161 and 162:
nin muyer, voi quedar una risión,
- Page 163 and 164:
cia, muncha gracia! ¿Entendederes
- Page 168 and 169:
CARTA OFICIAL A LA R.A.E.Ilmo. Sr.
- Page 170 and 171:
-$4: p;.*1UTe a s3-e'~8 3'Si! o * g
- Page 172 and 173:
Dende'l pasáu mes d'mhobre «La Vo
- Page 174 and 175:
Telvino González, Evanxeliu de Sm
- Page 176 and 177:
y los homes quixeren más les teneb
- Page 178 and 179:
Hui dellos años, mumhos de nós, d
- Page 180 and 181:
Tamos falando de diferencies ente l
- Page 182:
nun tenga muita importancia, con ou
- Page 185:
ACABÓ D'EMPRENTASENOS TALLERESARTE