Terza guerra sannitica - mura di tutti
Terza guerra sannitica - mura di tutti
Terza guerra sannitica - mura di tutti
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
La NaURaZIONE hi LIVIO<br />
zione <strong>di</strong> <strong>guerra</strong> ai Falisci (1) e i consoli hanno l'or<strong>di</strong>ne <strong>di</strong><br />
sorteggiarsi V Etruria : la sorte favorisce Carvilio (2), cosi<br />
Papirio può continuare l'asse<strong>di</strong>o <strong>di</strong> Saepìnum, mentre il collega<br />
con i suoi soldati, qui vim frigoris tam in Samnio non<br />
patiebantur, va in Etruria, ove s' impadronisce <strong>di</strong> Troilum e<br />
poi <strong>di</strong> cinque castelli locis sita munitis e finalmente, concessa<br />
una tregua d' un anno ai Falisci, che chiedevano la pace,<br />
se ne torna a Roma a trionfare, carico, come Papirio, <strong>di</strong><br />
ricchezze (3).<br />
Ma le notizie che ci dà Livio per il 293 non sono ancora<br />
finite : il nostro autore doveva aver presente una fonte co-<br />
piosissima d' informazioni, poiché sa <strong>di</strong>rci anche le cose ac-<br />
cadute a Roma dopo il ritorno dei due consoli, come la<br />
de<strong>di</strong>ca del tempio <strong>di</strong> Quirino per opera <strong>di</strong> Papirio (4) la<br />
destinazione delle gran<strong>di</strong> ricchezze portate dai due consoli,<br />
(1) Liv. X, 45, 7 : huius propinquitas populi acait curaui patribus,<br />
ut fetiales mittendos ad res repetendas ceiiherent. guibus non red<strong>di</strong>tis ex<br />
auctoritate pafrum lussu populi hellum Faliscis in<strong>di</strong>ctum est, iussìque consu-<br />
les sortivi, iiter ex Sanmio in Etruriam cum fxercita tronsiret. Questa<br />
notizia della <strong>di</strong>chiarazione <strong>di</strong> <strong>guerra</strong>, spogliata <strong>di</strong> <strong>tutti</strong> i particolari,<br />
che sono certo dovuti alla ricostruzione d'un annalista, deve risalire<br />
a fonte sicura e <strong>di</strong> carattere pubblico.<br />
'2) Liv. X, 45, li.<br />
(8) Liv. X, 46, 10, sgg.<br />
(4) Data l'attività religiosa dei Papiri, questa notizia <strong>di</strong> Livio<br />
dev'essere atten<strong>di</strong>bilissima; però da Plinio {N. IL VII, 213) abbiamo :<br />
Princeps Romanis solarium horologium statuisse ante XII annos quam<br />
cum Pyrro bellatum est, ad, aedem Quirini L. Papirius Cursor, cum eam<br />
de<strong>di</strong>ciret a patre S'uì volani, a Fabio Vestale pro<strong>di</strong>tur . Ma,<br />
prestando fede<br />
tanto alia notizia <strong>di</strong> Livio, quanto a quella <strong>di</strong> Fabio Vestale, non si ca-<br />
pisce come quest'ultimo potesse contare do<strong>di</strong>ci anni dalla <strong>guerra</strong> <strong>di</strong><br />
Pirro al 293, in cui Papirio fu console e tanto meno poi la cos i sarebbe<br />
chiara, se a quel XII, che è la miglior lezione, riportata dal cod. Ric-<br />
car<strong>di</strong>ano e dal Parigino latino 6797, si fosse sostituito Vundecim, ri-<br />
poi-tato dagli altri tre co<strong>di</strong>ci, da cui deriva il settimo libro <strong>di</strong> Plinio.<br />
Pare dunque che non si possa pensare ad altro che a un errore <strong>di</strong><br />
Fabio Vestale, o <strong>di</strong> Plinio. Ma da Livio (X, 47, 5) appren<strong>di</strong>amo che<br />
Papirio subito dopo il suo consolato, nel 292, fu fatto pretore, e al-<br />
lora il problema si può sciogliere, pensando che la de<strong>di</strong>ca del tempio<br />
fosse stata fatta non nel 293 da Papirio console, ma nel 292, in cui<br />
Papirio era stato fatto pretore.