DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

94
ii pressen op Lisbona hebben gesonden, omme hem te versien van
» eenighe personen in de malaische spraecke ervaren ende andere
11 saecken tot deselve negotie nodigh te vorderen, dan hebben tot
iihaervornemen, (om maleitsche tolken te bekoinen) nyet connen
II geraecken, daerover dispenderende ende verliesende een goede
iisomme, alsoo haren commis nyet ter goeder trouw handelde.»
In de maand September van datzelfde merkwaardige jaar 1592
komt Jan Huygen van Linschoten in zijn vaderland terug en
hoewel eerst ongeveer een drietal jaren later, zijn reisgeschrift
werd uitgegeven, heeft Linschoten, blijkens verschillende be­
rigten , vooraf vele mondelinge inlichtingen aan Maelson, Palu-
danus en anderen gegeven. Bovendien was Linschoten met Plancius
in betrekking over de vaart op bet Noorden en bij die gelegen-
heid inoet noodwendig de vaart naar Oost-Indie tusschen deze
twee mannen ter sprake zijn gekomen. De vraag rijst nu, wie
was de ongenoemde persoon, die volgens de boven aangebaalde
reinonstrantie, door de eerste reeders, naar Lissabon in 1592
gezonden werd en in 1594 van daar terugkeerde.
Ik geloof dat men het er voor houden mag, dat deze persoon
niemand anders dan Cornelis Houtman is geweest, want uit eene
resolutie der Staten van Holland van 22 Dec. 1594 blijkt, dat
Houtman omstreeks dien tijd in Portugal is geweest en dat hij in
December 1594 sedert niet lang van daar was teruggekeerd k
Zoodra de agent is teruggekomen, wordt de zaak van de Oost-
Indische vaart door de eerste reeders «rypelyk en naerder ge-
examineert» ten overstaan van Petrus Plancius. Het woordje nader
is hier niet zonder beteekenis, want men kan er uit opmaken,
dat Plancius ook bij bet vertrek van den agent naar Lissabon is
l In de Resol. Holl. 22 Dec. 1594 wordt Houtman in appel ontvangen van
een vonnis door het consulaat in Lissabon gewezen, terwijl uit die Resol. tevens
blijkt, dat hij in Augustus 1594 reeds in Amsterdam was. — Volgens de
Reinonstrantie was de Nederl. agent uit Lissabon in den beginne van
1594 teruggekomen en op 17 Mei vindt men voor de eerste maal in de
Resol. Holl. van de kooplieden gewag gemaakt, die op O. I. willen reeden.