DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

149
Heeft de Compagnie, toen zij oppermagtig was geworden,
onderwijs bevorderd, beschaving en ontwikkeling aangebragt;
heeft zij de zwakken verdedigd en de sterken gebreideld; heeft
zij welvaart verspreid; heeft zij de verheven pligten van het
Christendom, reinheid van zeden, liefde tot den naasten, streven
naar volmaakter toekomst, door voorbeelden aan den inlander
getoond of door woorden gepredikt? Of heeft Nederland, in het
Oosten door de Compagnie vertegenwoordigd, slechts winst gezocht
en geen ander Christendom verkondigd, dan het officiele Christen­
dom, voorgedragen door eene geestelijkheid, vastgebonden in de
stijve banden eener synodale theologie, die den Oosterling als eene
ongerijmdheid in de ooren klonk, of hem met schrikofmetverveling
vervulde ? Nog eens, heeft Nederland aan zijne roeping in het
Oosten beantwoord, als het eene staatkunde volgde, wier behendig-
heid men dikwerf moet bewonderen, maar wier grondslag geene
andere was, dan die van een kwalijk begrepen en onzalig egoi'sine ?
Gewigtige vrageti, die ik hier niet wil beantwoorden; maar
wier beantwoording misscbien voor hem, die er naar zoekt,
gelijk die van zoovele andere belangrijke vraagpunten, te vinden
zal zijn in de geschiedenis van bet Nederlandsch gezag in Indie.