DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

85
Pietersz was een zich bewegend azimuth-kompas, waarvan men
de afbeelding vindt bij Simon Stevin. Het bestond uit een quadrant
op bet kompas geplaatst, met een beweegbaren wijzer, die op
de zon kon gerigt worden k
In bet jaar 1576 had Robert Norman in Engeland het in-
clinatie of belling-kompas uitgevonden, waarmede hij beweerde
in donkere nachten de plaats van het schip te kunnen bepalen.
Welligt was de uitvinding van Reynier Pietersz eene navolging
van het door dien Engelschinan uitgedachte werktuig.
Omtrent het werktuig van Reynier Pietersz en bet stelsel van
Plancius kan men in het werkje van Simon Stevin getiteld
«de Havenvindingii, te Leiden in 1599 bij Plantyn uitgegeven,
een belangrijk verslag vinden. Gewoonlijk aan Simon Stevin
toegeschreven, schijnt het boekje der Havenvinding eigentlijk
niet anders te zijn, dan een verslag op last van Prins Maurits
door Stevin- opgesteld, waarin uitvoerig wordt uiteengezet en
beschreven welke denkbeelden Reynier Pietersz en Petrus
Plancius voorstonden oin de lengtebepaling te verkrijgen door
middel van de miswijzingen van bet kompas. Er worden dan
ook in de Havenvinding zoowel tafels der naaldwijzing als
eene beschrijving en afteekening van het werktuig van R. P. van
Twisch in gevonden. .
De afwijking der kompasnaald was reeds in 1456 bekend;
doch Columbus heeft de onbetwistbare verdienste gehad van de
eerste te zijn geweest, die eene lijn zonder magnetische afwijking
heeft ontdekt en beschouwingen heeft medegedeeld over den
voortgaanden aanwas der westelijke afwijking, als hij zich van die
lijn verwijderde. Columbus vond die lijn op 2°50 ten Oosten
van Corvo en hij inaakte reeds dadelijk de schrandereopinerking,
dat de magnetische afwijking mede dienen kon, om de plaats van
het schip ten opzigte van de lengte te bepalen. Sedert dien tijd
1 Resol. Staten-Gener. 8 Maart 1597 en Actenboek Staten-Gener, fol. 243
en Resol. Staten van Holland 13 Maart 1598, fol. 108.