DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

ontwaardigd over de aanslagen door den Koning van Spanje op zijn
eigendom gepleegd, plotseling den Steven wendde naar die Oost-
Indische gewesten, waar bij de specerijen en koopwaren vinden
kon, die hem in de Spaansche havens werden geweigerd. Ik ben niet
vreemd aan bet denkbeeld, dat de handelaar der 16de eeuw, hoe
ondernemend hij ook ware, eerst, voor bij zich aan zijne veront-
waardiging overgaf, nederzat en berekende de kosten. Maar de
gewone voorstelling is daarom vooral onjuist, omdat zij te eenzijdig
en te beperkt is. Het ontstaan van de vaart op Oost-Indie toch is
geenszins een op zich zelfstaand feit, maar hangt naauw te zamen
met de gelijktijdige en zich in alle rigtingen uitstrekkende ontwik­
keling van de groote scheepvaart, door welke Nederland tot den
rang der eerste zeeinogendheden opklom, terwijl zij gepaard ging
met het levendig worden bier te lande, van eene ijverige beoefening
van die wetenschappen, welke aan de scheepvaart naauw verwant
zijn. De plaats, welke de Nederlandsche handelaar op het einde der
16de eeuw in den algemeenen schakel van het interkoers bekleedde,
was hoofdzakelijk die van den makelaar en vrachtvaarder, die den
handel van het Noord-Oosten met die van het Zuid-Westen van
Europa verbond. Wat de Oostzee opleverde, bragten de Neder­
landsche schepen naar de havens van Spanje en Portugal. Wat de
handel van Portugal in koloniale waren, inzonderheid in spece­
rijen aanbood, voerden zij naar Nederland om daarmede bet
overige Europa te voorzien. Toen nu de Nederlandsche koopman
door «arresten en allerley ondragelyke tyrannyen des Konings van
» Spanje en uit de dagelicxe experientie bevond, dat de twee principale
>» vaarwateren daarby de trafycqen en de negotiatie dezer lande by-
» sonders was bestaande» voor hen zouden ophouden vrij en onbe-
leinmerd te zijn, toen daarenboven niet minder de maatregelen van
het binnenlandscb bestuur door den oorlogstoestand of door den
Engelschen invloed uitgelokt, zijnen handel met geheelen ondergang
bedreigden, toen wendde hij het oog naar andere havens, waar hij zijne
waren kon slijten of nieuwe koopwaren inslaan. Het was toch te
voorzien dat de Nederlandsche handelstand van die eeuw, men heeft