DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

65
fra Mauro (1459), de uitgave van Ptolemaeus met bijgevoegdekaar­
ten van Donis (1470), de atlas van Joan Ruysch (1508), de land-
kaarten van Uebeiin en Aessler (1515—1520), welke laatste
aardrijkskundigen ter aanbeveiing van hunnen arbeid vermelden ,
dat zij de plaatsen juister en geregelder gesteld hebben, in over-
eenstemming met de ontdekkingen hunner eeuw, de Globen van
Behaim (1492) en van Schoner (1521), de werken van Castaldo
(1545), van Apianus (Bienevvits) (1459—1551) en van zijnen
leerling en opvolger Gemma Frisius. — Zoo werden in vele
landen en plaatsen, zoowel in Italie als in de zeehavens van
Frankrijk en in het Iberische schiereiland, in Duitschland en in
Engeland, gelijktijdig de aardiijkskundige wetenschappen beoefend
en hoe meer er naar eigen bevinding en volgens zeHstandig onder-
zoek gearbeid werd, hoe meer de vruchten der voortgaande ont­
wikkeling hare aanvankelijke rijpheid naderden.
Als zainenvatting van hetgeen de wetenschap omtrent de kennis
van hat aardrijk had opgeleverd, tot aan de helft van de zestiende
eeuw, als uitkomst van eigen onderzoek, zeHstandig waarnemen en
nadenken verdienen bet Theatruni orbis van Ortelius en de atlas van
Gerard Mercator bijzondere vermelding. Deze voor dien tijd zoo uit­
nemend schoone kaarten-verzamelingen, laten reeds door hare uit-
voering verre acbter zich, hetgeen tot dien tijd bestond; maar vooral
de inhoud wijst de verdiensten aan van de zelfstandige studie der
vervaardigers. Mercator zoowel als Ortelius deelden nog wel in vele
opzigten in de dwalingen van hunnen tijd; doch omdat zij , welligt
levendiger dan ieder ander, beboefte aan verbetering gevoelden,
hebben zij met scherper kritiek dan anderen onderzocht, hunne
plaatsen juister bepaald en niet geschroomd om bij de voorstelling
van het aardrijk, zich van de overleveringen der oudheid, waar zij
vermogten, los te maken. Mercator en Ortelius verzamelden de
uitkomsten van de laatste metingen en onderzoekingen, pasten die
toe op de kaarten van de afzonderlijke landen en vorinden uit die
deelen een geheel. Naarmate de ligging der landen het vereischte,
volgden zij verschillende projectien, waaraan Mercator bovendien
I. 5