DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

257
geschrift schijnen meer geneigd te zijn geweest, om het stelsel
van Portugal te volgen en de voorkeur te hebben willen schen-
ken aan eene «Casa de India» zoo als die te Lissabon bestond, welke
wel het geheele beheer van den handel in handen zou hebben;
maar die toch vrij zou laten om «in die vaarwateren te zeylen
met expres consent ende verwillinghe der voerscr. camere.» Op
die wijze zou er ongetwijfeld een monopolie zijn ingesteld; maar
toch niet een zdd volstrekt uitsluitend, als de leden der bestaande
compagnien verlangden, dat de op te rigten Algemeene Oost-Ind.
Compagnie wezen zou en zoo als die ook werkelijk geworden is.
Een tweede niet onbelangrijk punt van verschil met de eerste
plannen der verschillende compagnien, merkt men nog in dit
stuk op; namelijk dat men er in aandringt op liet aanleggen van
forten en bet vestigen van volkplantingen in Indie. Deze geAvigtige
zaak kwam ook bij de eind-debatten over bet algemeen octrooi
ter sprake en toen is als beginsel aangenomen, dat men zich in
Indie zou vestigen en aldaar sterkten en forten aanleggen. Het is
niet onwaarschijnlijk, dat de hieronder volgende memorie, tot
het aannemen van dat beginsel en dien ten gevolge tot de
stichting van bet Nederlandsch gezag in Indie heeft bijgedragen.
Veradvertentie aen de Gecommitteerden van wege de Ed.
Mogende heeren Staten-Generael tot de Vereeninge der
Oost-Indische compagnien 1.
Alsoo men by experientie bevindt dat de Oost-Indische compagnien
ende aller andere vremder vaerten reederyen, alreet te
veel syn om goet te doen, ende de quantiteyt derselver nogdaegelyx
meer ende meer in infinitum sullen commen te vermenichvuldigen
ende vormeeren, ende dat door oorsaecke ende redone,
1 Het blijkt nergens, door welke personen deze belangrijke memorie is ingediend.
Het gebruik in dit stuk, van de au voor de ou, doet vermoeden dat het
uit Zeeland of van een Brabander afkomstig is. In een geschrift van dezelfde
strekking als het bovenstaande, noemen zich de opstellers: Liefhebbers van
het Gemeenebeste en Zelateurs der Indische en andere vreemde vaarten.
I. 17