DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

haar de «ijzeren » bij uitnemendheid genoemd, zich niet gedwee
den handelstaf zou laten ontwringen; maar dat zij even krachtig als
geheel de natie liever veel op het spel zou zetten, dan in doffe werke-
loosheid het vergaan van handel en welvaart zou blijven aanstaren.
De handelaar evenwel paarde beleid aan zijne stoutmoedigheid en zij
die dat beleid verwaarloosden om zich in grootsche, doch al te ver-
metele ondernemingen te steken, zijn dan ook in die dagen te gronde
gerigt. Zij die aan stoutmoedigheid voorzigtigheid bleven paren,
breidden slechts langzamerhand den kring hunner ondernemingen uit
en toen men er na het inwinnen van een aantal berigten toe overging
de Kaap om en naar het onbekende Oost-Indie te zeilen, toen had de
Nederlandsche handelaar en scbipper reeds ondervinding opgedaan
door de ondernemingen op de Middellandsche Zee, op Rusland, op
de westkust van Afrika en de Kaap Verdische eilanden, op Amerika
inzonderheid. Want hoewel de oprigting eener West-Indische
handels-compagnie zoo veel later dan die van Oost-Indie plaats heeft
gehad, is evenwel de vaart en handel op Brazilie de oefenschool
geweest waarin zich menig schipper en handelaar op Oost-Indie
heeft gevormd. Uitnemend kwam aan deze omstandigheden te
stade, de geest die toen levendig was. Het Nederlandsche volk
had aangevangen te bestaan, bet was een tijd van gisting en
werking. Er was leven in het godsdienstige en ook in de meer
stoffelijke wereld, leven in de krijgskunst zoowel als in de kunsten
des vredes, in de wetenschappen, den handel en de nijverheid l,
Bij bet jongere geslacht openbaarde zich eene zucht naar al wat
nieuw, wat gewaagd, ja zelfs naar hetgeen wonderdadig was.
Er zijn tijden waarin de zoon in den toestand berust, waarin bij in
's vaders huis bij bet intreden van zijn leven zich geplaatst vindt;
in zulke tijden wordt er zelden iets grootsch verrigt. Maar er zijn
ook tijden waarin het is, als of er eene atmospheer bestaat die te eng
is voor hen die er in leven, waarin de jongeling niet berust in de
1 Wie eene uitnemend schoone sehets van dien tijd lezen wil, leze de
Hoofdstukken XIII en XIV van : Tien jaren uit den tachtigjarigen oorlog,
1588—1598, door professor R. Fruin.