DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

95
geraadpleegd en als men nu de opmerkelijke gelijktijdigheid in acht
neemt, die er bestaat tusschen het door Plancius aanbieden zijner
kaarten en geheiinen, en het uitzenden van een persoon naar
Lissabon, dan wordt het eene niet al te gewaagde conjectuur, dat
de kooplieden van Amsterdam zijn wakker gemaakt en aange-
spoord door hunne stadgenooten Plancius en Cornelis Claesz 0111
nader berigt uit Lissabon te doen inwinnen.
Alzoo zou bet zeggen van Baudartius bevestigd worden, die be-
weert, dat Plancius als de boofdaanlegger der Oost-Indische scheep­
vaart moet worden aangemerkt. Maar dan geraakt ook Houtman
meer op den achtergrond. Zoo men aanneemt, dat de ongenoemde
persoon, die in de boven aangehaalde Reinonstrantie als Neder­
landsch agent te Lissabon voorkoint, niemand anders dan Houtman
is geweest, dan is het bewezen, dat niet Houtman gekonien is tot
de Amsterdamsche kooplieden oin hun den weg naar Indie te
openbaren, maar dat integendeel deze kooplieden aan Houtman
den bepaalden last hebben opgedragen, om voor hen nadere be­
rigten omtrent den Oost-Indischen handel in te winnen.
In plaats van het hoofd wordt Houtman dus de arm der
onderneming. Aan Cornelis Houtman komt nietteinin de ver-
dienste toe van een inoedig en onderneinend man te zijn geweest;*
maar die verdienste deelt hij met velen van zijnen tijd en on-
gelukkig paarde hij weinig beleid aan zijnen moed, want bij
heeft voor een groot deel de schuld, dat de eerste reize niet op
zulk eene wijze geslaagd is, als men na de rijpe overleggingen
daarover, bad mogen verwachten.
Grooter verdiensten dan Houtman had bij de uitvoering van
het beraamde plan, de opperste piloot van den eersten scheeps-
togt, Pieter Dircksz Keyser. Deze was door Petrus Plancius in
de wis- en sterrekunde onderwezen en mag, nu wij de hand-
schriften der journalen van de eerste reis voor ons hebben liggen ,
ongetwijfeldvoor denzelfden gehouden worden, die onder den naam
van Petrus Theodorus bekend staat, als de man die een veertien-
tal nieuwe Zuidelijke sterrebeelden heeft waargenomen of van