DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

70
waren aangegeven. Het wantrouwen der zeelieden sproot inzon­
derheid daaruit voort, dat vele Kosmographen van den tijd der
Renaissance een blind geloof bleven schenken aan de plaatsbepa-
lingen van Ptolemaeus, welk geloof door de zeelieden niet gedeeld
werd, omdat zij op hunne zwerftogten bij ondervinding geleerd
hadden, dat de bepalingen dier geleerden volstrekt in tegen-
spraak waren met de ervaring. Om slechts een voorbeeld te
noemen: de Kosmographen verkregen als uitkomst derbepaling
van Ptolemaeus, Ryzantium op 45°, Tunis op 52° breedte,
terwijl de ondervinding aan de zeelieden tot uitkomst gaf, als zij
hunne afstanden in mijlen tot graden herleidden, dat Byzantium op
41°, Tunis op 57° lag k Die strijd tusschen wetenschap en praktijk
duurde voort, gelijk wij reeds vermeld hebben, tot dat in den loop
der 16de eeuw eindelijk de scbijngeleerdbeid voor de uitkomsten
der waarnemingen en der ondervinding bet veld voor goed begon
te ruimen. De groote ontdekkingen der Spanjaarden en Portugezen
in de 16de eeuw, de stoute ondernemingen der Nederlanders naar
bet hooge Noorden en de eerste togt onder Houtman naar Indie
zijn niettemin met behulp der zoogenaamde platte kaarten volbragt.
Gedurende geruimen tijd hebben de zeelieden zich van getee­
kende zeekaarten bediend, ook toen de gegraveerde landkaarten
van Mercator en Ortelius reeds het licht hadden gezien. Nederland
wordt als het land genoemd, alwaar de eerste op koper gegra­
veerde zeekaarten zijn verschenen. Deze waren de zoo belangrijke
verzamelingen van Lucas Jansz. Wagbenaer, welke voortgezet
werden door den beroeinden Willem Barentsz, die eenige weinige
weken voor hij zijn stouten togt naar het noorden ondernain ,
de uitgave bezorgde van een zeekaarten-boek der Middellandsche
zee. s Intusschen bevatten deze kaartboeken geene andere dan
platte kaarten.
1 J. Lelewel, Gc'ographie du moyen age. Tome II passim.
2 Omtrent de zeekaarten van Waghenaer en Barendsz vindt men in het
hierachterstaande stuk No. II, meer bijzonderheden. Aan Willem Barendsz
was reeds op den 19 Mei 1594 octrooi gegeven tot het uitgeven van